Na początku nowego roku samorządowcy zdecydują, czy rekompensata za niekonstytucyjne zmiany w opodatkowaniu elektrowni wiatrowych wyczerpuje ich wszystkie roszczenia.

O zwrot będzie mogło ubiegać się ok. 200 gmin, łącznie o 524,43 mln zł. Tak wynika z ustawy z 17 listopada 2021 r. o rekompensacie dochodów utraconych przez gminy w 2018 r. w związku ze zmianą zakresu opodatkowania elektrowni wiatrowych, która ma wejść w życie 5 lutego 2022 r. (czeka obecnie na podpis prezydenta).
– Ta ustawa to kompromis, ale nie jest ona w pełni satysfakcjonująca – mówi Leszek Kuliński, przewodniczący zarządu Stowarzyszenia Gmin Przyjaznych Energii Odnawialnej (SGPEO). – Jeszcze w styczniu będziemy w ramach stowarzyszenia rozmawiać na temat tej regulacji i ewentualnych dalszych krokach. Jednak trzeba zwrócić uwagę na to, że wprowadzenie niekorzystnych i niekonstytucyjnych przepisów w połowie 2018 r. przyniosło dla różnych samorządów inne konsekwencje. Niektóre, z uwagi na zmiany w opodatkowaniu wiatraków i spowodowane tym braki w budżecie gminy, miały problemy finansowe. Dlatego też samorządy będą same oceniały, czy ta rekompensata, którą otrzymają, rzeczywiście pokryje poniesione straty czy też nie – wyjaśnia. Jak dodaje, zdecydują też, czy będą zabiegać o większy zwrot od Skarbu Państwa.
Samorządy będą same oceniały, czy rekompensata, którą otrzymają, rzeczywiście pokryje poniesione straty, zdecydują też, czy będą zabiegać o większy zwrot od Skarbu Państwa
Samorządowcy przypominają, że ustawa to pokłosie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (wyrok z 22 lipca 2020 r. sygn. akt K4/19), który uznał, że zmiany w opodatkowaniu wiatraków wprowadzone w połowie 2018 r. naruszają zasadę nieretroakcji i są niekonstytucyjne. Cytują, że zgodnie z tym orzeczeniem doprowadzenie do stanu zgodnego z konstytucją „będzie wymagało ustanowienia odpowiednich rozwiązań ustawowych i zrekompensowania gminom strat poniesionych w następstwie wprowadzenia z mocą wsteczną regulacji wpływającej na obniżenie ich dochodów z podatku od elektrowni wiatrowych. Ustawodawcy przysługuje znaczny margines swobody i może ustanowić takie przepisy, które w danych okolicznościach będą optymalne z jego punktu widzenia”. W przekonaniu SGPEO stratami poniesionymi w następstwie błędu ustawodawczego są nie tylko ubytki w budżetach gmin spowodowane brakiem wpływu do nich danin publicznoprawnych. Stowarzyszenie wskazuje, że sformułowanie użyte przez trybunał jest na tyle ogólne, iż nie jest uprawnione twierdzenie o ograniczeniu ustawodawcy do jednego rodzaju szkód, które mają zostać zrekompensowane. Następstwem regulacji wpływającej na obniżenie dochodów z podatku od elektrowni wiatrowych często była również konieczność poszukiwania przez gminy alternatywnych źródeł finansowania, w tym od instytucji kredytowych, co wiązało się z dodatkowymi kosztami. Dlatego też w ocenie stowarzyszenia w przypadku, gdy gmina będzie potrafiła wykazać adekwatny związek przyczynowy pomiędzy brakiem wpływu z podatku a koniecznością zaciągnięcia kredytu, to koszty poniesione z tego tytułu ewidentnie będą następstwem wprowadzenia z mocą wsteczną zmian w zasadach opodatkowania wiatraków.
Sprzeciw SGPEO budzi też zapis, zgodnie z którym udzielona rekompensata zaliczana będzie do dochodu podatkowego gminy. Obawiają się, że samorządy, które otrzymają rekompensatę w 2022 r., osiągną na tyle wyższe dochody, że będą zmuszone wpłacić do budżetu w 2024 r. tzw. janosikowe.
Samorządowcy w trakcie prac nad ustawą wskazywali również, że rządowa propozycja nie uwzględnia m.in. rosnącej inflacji ani odsetek. Pieniądze należały im się już w 2018 r., a tymczasem zasilą ich budżety dopiero w 2022 r. Dlatego walczyły o waloryzację rekompensat w stopniu odpowiadającym wzrostowi cen towarów i usług w okresie od 1 stycznia 2018 r. do dnia wypłaty odszkodowania.
Żadna z tych uwag nie została jednak uwzględniona w trakcie procesu legislacyjnego. Rząd wyjaśniał, że pierwotnie proponował gminom rekompensatę jedynie za połowę 2018 r., ostatecznie obejmie ona jednak cały rok. Zdaniem przedstawicieli Ministerstwa Klimatu i Środowiska rekompensata wyczerpuje wszelkie roszczenia gmin. ©℗
Krok po kroku

Jak starać się o rekompensatę dochodów utraconych przez gminy w 2018 r. w związku ze zmianą zakresu opodatkowania elektrowni wiatrowych:

Krok 1. Przygotowanie wniosku
Aby uzyskać rekompensatę, gmina musi złożyć wniosek do właściwego miejscowo wojewody. Będzie miała na to trzy miesiące od dnia wejścia w życie ustawy, czyli od 5 lutego 2022 r. Wniosek złożony po upływie tego terminu pozostanie bez rozpoznania.
Krok 2. Skompletowanie potrzebnych danych
We wniosku o rekompensatę gmina będzie musiała podać m.in.:
■ dane wnioskodawcy i wskazać właściwego miejscowo wojewodę, do którego będzie składany wniosek,
■ stawkę podatku obowiązującą w roku podatkowym 2018 ustaloną przez radę gminy oraz wskazać uchwałę ustalającą jej wysokość,
■ wykaz elektrowni wiatrowych objętych opodatkowaniem zlokalizowanych na terenie gminy 31 grudnia 2017 r. obejmujący np. moc zainstalowaną elektryczną każdej z tych elektrowni, nazwę lub firmę i adres podatnika,
■ kwoty dochodów utraconych w 2018 r.,
■ numer rachunku bankowego gminy, na który ma zostać przekazana rekompensata,
■ dane do kontaktu z właściwym urzędem gminy,
■ datę sporządzenia wniosku i podpis osoby upoważnionej.
Do wniosku trzeba będzie dołączyć kopie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie wydanych dla elektrowni wiatrowych.
Krok 3. Ocena wniosku
Wojewoda sprawdzi prawidłowość złożonych wniosków pod względem rachunkowym i formalnym w terminie trzech miesięcy od dnia ich złożenia. W przypadku stwierdzenia braków lub błędów wezwie gminę do ich uzupełnienia lub usunięcia w ciągu 30 dni od doręczenia wezwania. Wniosek, którego gmina nie poprawi w tym terminie, pozostanie bez rozpoznania.
Wojewoda wyda decyzję o przyznaniu lub odmowie przyznania rekompensaty. Odmówi w przypadku stwierdzenia, że w gminie nie wystąpiły dochody utracone w 2018 r.
Krok 4. Procedura odwołania
Gmina, która nie zgodzi się z decyzją wojewody, będzie mogła odwołać się do ministra klimatu i środowiska.
Krok 5. Wypłata środków
Wojewoda przekaże rekompensatę na rachunek bankowy gminy do 31 grudnia 2022 r.
Etap legislacyjny
Ustawa skierowana do podpisu prezydenta