dr Patryk Kuzior, adiunkt w Akademii WSB w Dąbrowie Górniczej
Dokładnie za tydzień, po trzymiesięcznym vacatio legis, wejdzie w życie ustawa z 11 sierpnia 2021 r. o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1641). Nie tylko dostosowuje ona nasze prawodawstwo do prawodawstwa unijnego, zapewniając implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1024 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie otwartych danych i ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego, ale jest także regulacją, która – wedle oczekiwań – ma doprowadzić do zwiększenia podaży otwartych danych, czyli informacji sektora publicznego udostępnianych lub przekazywanych w postaci elektronicznej. Co do zasady muszą być one kompletne, aktualne, w wersji źródłowej oraz w otwartym i niezastrzeżonym formacie przeznaczonym do odczytu maszynowego. I przeznaczone na tych samych zasadach dla każdego użytkownika, bez konieczności potwierdzania tożsamości.
Wśród podmiotów zobowiązanych do udostępniania lub przekazywania informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania są – jako jednostki sektora finansów publicznych – także jednostki samorządu terytorialnego. Tak jak wszystkie inne podmioty zobowiązane mogą one udostępniać informacje przez ich publikację w Biuletynie Informacji Publicznej, specjalnie przeznaczonym do tego celu portalu danych lub w innym systemie teleinformatycznym, a więc w praktyce na własnych stronach internetowych. I choć ustawodawca nie określił szczegółowo katalogu danych otwieranych przez JST z wykorzystaniem tych elektronicznych publikatorów, to dobrze, by jak najwięcej informacji tam zamieściły. Bowiem o wszystkie niezamieszczone podmioty zainteresowane ich uzyskaniem mogą występować w trybie wnioskowym.
Treść i forma
Wniosek dotyczący informacji sektora publicznego, składany w postaci papierowej albo elektronicznej, powinien zawierać:
  • nazwę podmiotu zobowiązanego;
  • informacje o wnioskodawcy, w tym imię i nazwisko albo nazwę oraz adres umożliwiający dostarczenie odpowiedzi do wnioskodawcy albo pełnomocnika tego wnioskodawcy w sposób lub w formie wskazanych we wniosku;
  • wskazanie informacji sektora publicznego, które będą ponownie wykorzystywane, a jeżeli są już udostępniane lub zostały przekazane, warunki ponownego wykorzystywania, na jakich mają być ponownie wykorzystywane, oraz źródło udostępniania lub przekazania;
  • określenie celu ponownego wykorzystywania, w tym określenie rodzaju działalności, w której informacje sektora publicznego będą ponownie wykorzystywane, w szczególności wskazanie dóbr, produktów lub usług;
  • wskazanie formy przygotowania informacji sektora publicznego, a w przypadku postaci elektronicznej – także wskazanie formatu danych;
  • wskazanie:
a) sposobu przekazania informacji sektora publicznego, o ile nie są udostępniane lub nie zostały przekazane w inny sposób, albo
b) sposobu i okresu dostępu do informacji gromadzonych i przechowywanych w systemie teleinformatycznym podmiotu zobowiązanego.
Przedmiot wniosku i wymogi formalne
Jak wynika z art. 39 ust. 1 ustawy, powodem wnioskowania może być nie tylko brak udostępnienia informacji w BIP lub portalu danych. Wniosek może być złożony także wówczas, gdy informacje sektora publicznego:
  • są wprawdzie udostępniane w innym niż BIP lub portal danych, jednakże nie zostały określone warunki ponownego wykorzystywania lub opłaty albo nie poinformowano o braku takich warunków lub opłat;
  • będą wykorzystywane na innych warunkach niż te, które zostały określone przez podmiot udostępniający;
  • są udostępniane lub zostały przekazane na podstawie innych ustaw określających zasady i tryb dostępu do informacji będących informacjami sektora publicznego.
Ponadto wniosek może dotyczyć umożliwienia ponownego wykorzystywania – w sposób stały i bezpośredni w czasie rzeczywistym – informacji sektora publicznego gromadzonych i przechowywanych w systemie teleinformatycznym podmiotu zobowiązanego.
Jak w przypadku każdej sformalizowanej procedury, tak w przypadku przekazywania informacji w trybie wnioskowym, pierwszym etapem jest sprawdzenie, czy złożony wniosek spełnia wymogi formalne, a więc czy zawiera wskazane wyżej elementy. Jeśli ma braki, podmiot rozpatrujący powinien wezwać wnioskodawcę do ich usunięcia, pouczając, że jeśli wnioskodawca tego nie uczyni w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania wezwania, wniosek nie zostanie rozpoznany.
Sposoby rozpatrzenia
O ile podmiot, do którego trafił prawidłowy pod względem formalnym wniosek, posiada objęte nim informacje, możliwe są różne scenariusze jego rozpatrzenia. Po pierwsze, może dojść do przekazania informacji w celu ponownego wykorzystania bez określania warunków ponownego wykorzystania. Po drugie – w przypadku gdy wniosek dotyczy jedynie sprecyzowania warunków dla informacji sektora publicznego, w których posiadaniu jest już wnioskodawca – podmiot zobowiązany może informować, że umożliwia korzystanie z informacji bezwarunkowo. Trzecią opcją jest złożenie oferty zawierającej warunki ponownego wykorzystywania lub informacji o wysokości opłat za ponowne wykorzystywanie. Zaznaczyć trzeba tu jednak, że zobowiązany nie ma obowiązku tworzenia informacji sektora publicznego, ich przetwarzania w sposób lub w formie wskazanych we wniosku o ponowne wykorzystywanie oraz sporządzania z nich wyciągów, jeżeli spowoduje to konieczność podjęcia nieproporcjonalnych działań przekraczających proste czynności. W związku z czym może również poinformować o przyczynach braku możliwości przekazania informacji sektora publicznego i wskazać, w jaki sposób lub w jakiej formie informacje te mogą zostać przekazane.
We wszystkich wymienionych sytuacjach wnioskodawca otrzyma albo – pod pewnymi warunkami – może otrzymać żądane informacje, przy czym ustawodawca przewidział także negatywne rozpatrzenie wniosku w drodze decyzji odmawiającej zgody na ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego.
Propozycja nie do odrzucenia
Przedstawienie oferty będącej następstwem wniosku o przekazanie informacji powoduje – mówiąc językiem sportowym – że piłka jest znów po stronie wnioskodawcy. Ten ma bowiem 14 dni na zawiadomienie gestora informacji o przyjęciu oferty albo na złożenie sprzeciwu z powodu naruszenia ustawy. Brak jakiejkolwiek reakcji poczytuje się za cofnięcie wniosku o przekazanie informacji sektora publicznego. Natomiast sprzeciw podlega rozpatrzeniu, co następuje w drodze decyzji. I w tym przypadku znów istnieją dwie możliwości, a mianowicie podmiot zobowiązany może:
  • rozstrzygnąć o warunkach ponownego wykorzystywania lub o wysokości opłat za ponowne wykorzystywanie lub
  • odmówić wyrażenia zgody na ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego w przypadku, gdy podmiot zobowiązany uzna, że nie ma obowiązku tworzenia informacji sektora publicznego, ich przetwarzania w sposób lub w formie wskazanych we wniosku o ponowne wykorzystywanie oraz sporządzania z nich wyciągów, z uwagi na to, że spowodowałoby to konieczność podjęcia nieproporcjonalnych działań przekraczających proste czynności.
Decyzja odmowna
Wydanie decyzji odmawiającej wyrażenia zgody na ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego konieczne jest wówczas, gdy prawo do ponownego wykorzystywania podlega ograniczeniom ustawowym. W tym miejscu wyjaśnić wypada, że według art. 6 ustawy prawo do ponownego wykorzystywania podlega ograniczeniu:
  • w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych;
  • ze względu na tajemnicę przedsiębiorstwa lub prywatność osoby fizycznej, w tym ochronę danych osobowych, z tym jednak zastrzeżeniem, że ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym informacji o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna wyrazi zgodę na przetwarzanie jej danych osobowych w celu ponownego wykorzystywania lub gdy przedsiębiorca rezygnuje z przysługującego mu prawa;
  • w zakresie informacji będących informacjami sektora publicznego, do których dostęp jest ograniczony na podstawie innych ustaw;
  • w zakresie informacji sektora publicznego:
1) których wytwarzanie przez podmioty zobowiązane nie należy do zakresu ich zadań publicznych określonych prawem;
2) powiązanych z depozytami znajdującymi się w posiadaniu podmiotu zobowiązanego, o ile ich właściciele umownie wyłączyli możliwość ich udostępniania lub przekazywania w całości lub w określonym zakresie;
3) objętych prawami własności przemysłowej w rozumieniu przepisów ustawy z 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2021 r. poz. 324) lub prawami własności przemysłowej podlegającymi ochronie na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa Unii Europejskiej;
4) do których prawa autorskie i prawa pokrewne w rozumieniu przepisów ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1062), prawa do baz danych w rozumieniu przepisów ustawy z 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (Dz.U. z 2021 r. poz. 386) oraz prawa do odmian roślin w rozumieniu przepisów ustawy z 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin (Dz.U. z 2021 r. poz. 213) przysługują podmiotom innym niż podmioty zobowiązane;
5) będących m.in. w posiadaniu muzeów samorządowych, bibliotek publicznych, bibliotek pedagogicznych, w przypadku gdy pierwotnym właścicielem autorskich praw majątkowych lub praw pokrewnych były podmioty inne niż podmioty zobowiązane, a czas trwania tych praw nie wygasł;
6) które są wyłączone z dostępu lub do których dostęp jest ograniczony ze względu na ochronę infrastruktury krytycznej w rozumieniu przepisów ustawy z 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2020 r. poz. 1856 oraz z 2021 r. poz. 159);
7) stanowiących program komputerowy, z wyjątkiem sytuacji, gdy podmiot zobowiązany zdecyduje się przekazać w celu ponownego wykorzystywania kod źródłowy lub inne elementy programu komputerowego opracowanego w ramach realizacji zadań publicznych.
Z uwzględnieniem k.p.a.
Jakkolwiek co do zasady udostępnianie i przekazywanie informacji odbywa się wedle reguł określonych w samej ustawie, to w odniesieniu do decyzji o odmowie wyrażenia zgody na ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego oraz do decyzji o warunkach ponownego wykorzystywania lub o wysokości opłat za ponowne wykorzystywanie stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego. Oznacza to m.in., że decyzja powinna zawierać składniki wskazane w art. 107 par. 1 k.p.a., a jej uzasadnienie faktyczne i prawne odpowiadać wymogom wskazanym w art. 107 par. 3 k.p.a. Organem odwoławczym, niezależnie od tego, jaki podmiot (organ) wydał decyzję, jest minister właściwy do spraw informatyzacji.
Terminy
Wnioski dotyczące informacji sektora publicznego powinny być rozpatrywane bez zbędnej zwłoki, przy czym ustawodawca ustalił, że standardowo podmiot zobowiązany nie powinien procedować wniosku dłużej niż 14 dni od dnia otrzymania wniosku. Wyjątkowo, gdy nie może on zostać rozpatrzony w terminie 14 dni, podmiot zobowiązany powinien zawiadomić wnioskodawcę o powodach opóźnienia, wskazując jednocześnie termin rozpatrzenia wniosku, który nie może przekroczyć dwóch miesięcy od dnia złożenia tego wniosku. Dochowanie tych terminów jest niezwykle ważne, gdyż uchybienie w tym zakresie może skutkować skargą na bezczynność do sądu administracyjnego. Warto wiedzieć, że dla skarg w tych sprawach ustawodawca przewidział szybką ścieżkę. Na przekazanie akt i odpowiedzi na skargę podmiot zobowiązany ma tylko 15 dni od otrzymania skargi, sama zaś skarga powinna być rozpatrzona przez wojewódzki sąd administracyjny w terminie 30 dni od dnia otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę.
7 dni ma podmiot wnioskujący o udostępnienie otwartych danych na uzupełnienie braków formalnych, jeśli organ je stwierdził
14 dni maksymalnie powinno trwać procedowanie nad wnioskiem o otwarcie danych; w wyjątkowych przypadkach procedura może się przeciągnąć do dwóch miesięcy
14 dni wynosi czas reakcji na propozycje organu publicznego ws. warunków przekazania informacji lub odmowę ich udzielenia