Przyznawanie przez gminy pomocy rodzicom ma być szybsze, a ich udział w dostarczaniu informacji niezbędnych do wydania decyzji ograniczony do minimum. Usprawnienia w tym zakresie ma przynieść elektronizacja najważniejszych elementów postępowania prowadzącego do uzyskania świadczeń. Gminy, choć widzą pozytywne strony propozycji resortu pracy, dostrzegają też bariery, które mogą utrudnić korzystanie z tych ułatwień.
Puste formularze
Reforma ma umożliwić elektroniczne składanie wniosków oraz wielu dokumentów pozwalających na ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych oraz z Funduszu Alimentacyjnego. Dotyczyć to będzie np. zaświadczeń oraz oświadczeń o wysokości dochodu oraz potwierdzania tego, że dziecko uczęszcza do szkoły. Wzory e-formularzy będzie określać rozporządzenie ministra pracy.
Rodzic będzie miał więc wybór i bez udania się do ośrodka pomocy społecznej będzie mógł złożyć dokumenty potrzebne do przyznania, np. zasiłku na dziecko lub becikowego. Przedstawiciele OPS-ów obawiają się jednak, że z takiej możliwości skorzysta niewielu opiekunów.
– Przyjmujemy właśnie wnioski na nowy okres zasiłkowy i widzimy, że wielu rodziców wciąż ma problemy z ich wypełnieniem. Przychodzą więc z częściowo pustymi formularzami – mówi Eliza Dygas, kierownik działu świadczeń rodzinnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Płocku.
Dodaje, że wiele istotnych elementów, takich jak rodzaj umowy, na podstawie której rodzice pracują, lub kwestia ubezpieczenia (a są one potrzebne do przyznania pomocy), udaje się ustalić właśnie w bezpośredniej rozmowie przy składaniu wniosku.
– Największe problemy dotyczą wykazywania dochodów utraconych lub uzyskanych, bo większość osób nie rozumie, kiedy to trzeba zrobić oraz jak się je wylicza – wskazuje Katarzyna Jureko, kierownik sekcji świadczeń rodzinnych MOPS w Sopocie.
Dodaje, że ze względu na to, iż przepisy stają się coraz bardziej skomplikowane, składanie e-wniosków może mieć większe zastosowanie przy ubieganiu się np. o zasiłek pielęgnacyjny, który jest niezależny od dochodu.
Przydałby się pilotaż
Kolejnym usprawnieniem w procedurze przyznawania świadczeń ma być nałożenie na gminy obowiązku samodzielnego zdobywania informacji (elektronicznie lub pisemnie) potrzebnych do wydania decyzji od innych instytucji, takich jak urzędy skarbowe, ZUS i KRUS. Będzie to dotyczyć wysokości dochodu, składki zdrowotnej, wieku dziecka czy legitymowania się odpowiednim orzeczeniem o niepełnosprawności. Ta zmiana może więc zlikwidować część problemów, jakie mają obecnie rodzice z prawidłowym określaniem wysokości zarobków, ale nie będzie to możliwe w przypadku dochodu uzyskanego lub utraconego oraz tego, który jest opodatkowany ryczałtem, bo te dane będą musieli nadal podawać samodzielnie.
– Jest to dobre rozwiązanie dla rodziców, którzy nie będą musieli gromadzić wielu dokumentów. Obowiązek uzyskania danych zostanie przerzucony na pracowników, jego realizacja będzie trudna bez zatrudnienia dodatkowych osób – uważa Barbara Śmiełowska, zastępca dyrektora OPS w Raciborzu.
Jej zdaniem nowa procedura wcale nie musi przyspieszyć wydawania decyzji. Zaznacza też, że wciąż nie są znane szczegóły mechanizmu uzyskiwania danych w ten sposób.
Z kolei Bogumiła Podgórska, kierownik działu świadczeń rodzinnych MOPS w Katowicach, zwraca uwagę, że kodeks postępowania administracyjnego wymaga, aby zainteresowany miał prawo do zapoznania się z dokumentami, na podstawie których wydawana jest decyzja w jego sprawie.
– Nie wiadomo więc, czy w sytuacji samodzielnego uzyskania informacji, np. o dochodzie, będziemy musieli zawiadamiać rodzica i dawać mu dodatkowy czas na przyjście do nas – zastanawia się Bogumiła Podgórska. Dodaje, że kwestia ta powinna być doprecyzowana w nowych przepisach.
Co więcej, gminy nie wiedzą, od kiedy zmiany w procedurze zaczną obowiązywać, bo projekt nowelizacji wskazuje jedynie, że nastąpi to po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Co oznacza też, że mogą mieć mało czasu na przygotowanie się do nich.
– Dobrym pomysłem mogłoby być przeprowadzenie najpierw pilotażu, sprawdzającego, jak działają nowe regulacje – proponuje dr Bożena Kołaczek z Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych.
Podkreśla też, że tak jak z roku na rok rośnie liczba osób, które elektronicznie rozliczają się z urzędem skarbowym, tak i w przypadku ubiegania się o świadczenia forma e-wniosków może się upowszechniać.
Etap legislacyjny
Projekt nowelizacji ustawy w konsultacjach