Wprawdzie pierwsze obligatoryjne terminy na dostosowanie lokalnych wymogów do nowych regulacji upływają dopiero z końcem roku, ale już dziś należy się zastanowić, jakie lokalne regulacje trzeba zmienić, by nie popełnić błędów

Nowelizacja ustawy z 11 sierpnia 2021 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o odpadach (Dz.U. z 2021 r. poz. 1648 – dalej: u.c.p.g.) wymusi na JST przygotowanie nowych uchwał, a niekiedy także zmianę gminnych regulaminów czystości i porządku. Niekiedy zmodyfikować trzeba będzie także wzory deklaracji, na podstawie których rozliczają się mieszkańcy.

dopłaty z gminnego budżetu

Nowelizacja wprowadza nowy ust. 2da do art. 6r u.c.p.g., który pozwala gminie w niektórych sytuacjach na pokrycie części kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi z dochodów własnych niepochodzących z pobranej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Jeśli rada gminy zdecyduje się na takie rozwiązanie, to musi o tym postanowić obligatoryjnie właśnie w drodze uchwały. Przepisy mówią o tym wprost. Taka uchwała nie jest aktem prawa miejscowego, nie wymaga więc akceptacji wojewody. Jeśli chodzi natomiast o termin, w jakim powinna być podjęta, to w przepisach takiego nie ma. Powinno to mieć miejsce zanim do takiej sytuacji dojdzie.

limit przy metodzie od wody

Z pewnością z przygotowaniem nowych uchwał muszą się zmierzyć też te samorządy, w których stawki dla nieruchomości zamieszkanych zależą od zużycia wody. Obecne uchwały w sprawie tych stawek są ważne tylko do końca 2021 r., a obowiązek ich zmiany wynika wprost z art. 5 ust. 1 u.c.p.g . Trzeba w nich wprowadzić koniecznie górną granicę , która nie może przekraczać 149,68 zł dla gospodarstwa domowego, niezależnie od tego, ile wynoszą stawki za metr sześcienny. Przy czym z samej ustawy wynika także, że opłata za metr sześcienny nie może przekraczać 0,7 proc. przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na osobę ogółem (nowelizacja tego nie zmieniła). Obecnie to 13,43 zł.
Uchwały w sprawie stawek przy metodzie od wody są prawem miejscowym. A to znaczy, że nie wystarczy publikacja w BIP urzędu. Wojewoda musi, zanim te uchwały wejdą w życie, opublikować je niezwłocznie w dzienniku urzędowym województwa. Trzeba jednak liczyć się z tym, że nie nastąpi to z dnia na dzień i przyjąć lokalny przepis odpowiednio wcześniej.
Uwaga! W opisywanym przypadku niezbędna będzie również zmiana wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, tak żeby dla mieszkańców było jasne, że wyliczają opłatę tylko do kwoty ustalonej w ustawie. Wzory te przyjmowane są również uchwałą stanowiącą prawo miejscowe.

hotele i pensjonaty

Zwrócić trzeba też uwagę na ustalanie stawek od wody przy usługach hotelarskich (ustawa czystościowa pozwalała i nadal będzie pozwalać na takie rozwiązanie, a gminy często z niego korzystają). Nie obowiązuje tu jednak limit w wysokości 149,68 zł, ustawodawca nie narzucił też obowiązku zmiany uchwały. Dotychczasowe obowiązują tak długo, dopóki rada gminy nie podejmie nowych, na co zwraca uwagę przepis przejściowy nowelizacji, a konkretnie jej art. 5 ust. 3. Jednak trzeba pamiętać, że jeżeli jest podejmowana nowa uchwała, to trzeba zrobić to na podstawie art. 6k ust. 1 pkt 3 wprowadzonego najnowszą nowelizacją. Uchwała ta jest prawem miejscowym i nie ma konkretnego terminu, z którego upływem powinna być podjęta.

nieruchomości niezamieszkane

Z art. 5 ust. 2 u.c.p.g wynika zaś konieczność zmiany uchwały w tych gminach, które odbierają odpady z nieruchomości niezamieszkanych. Ustawodawca dał tu jednak więcej czasu na zmianę przepisów niż przy metodzie od wody – bo obowiązujące obecnie stawki mogą być ważne do 30 czerwca 2022 r. Chodzi tu o stawki za worek bądź pojemnik, które zostały podniesione i ujednolicone (dotychczas przelicznik dla pojemników był korzystniejszy niż dla worków). Zgodnie z nowymi przepisami stawka opłaty i za worek i za pojemnik nie może przekroczyć 24,94 zł przy pojemności 120 litrów.
Jest jeszcze druga ważna zmiana ustawowa. – Dzięki nowelizacji art. 6j ust. 3 u.c.p.g. z nieruchomości niezamieszkanych będzie można rozliczać się od liczby opróżnionych pojemników czy wystawionych worków w danym miesiącu. Dotychczas organy nadzoru niekiedy wskazywały, że mamy tu do czynienia ze stawką miesięczną odnoszącą się do jednego pojemnika lub worka, niezależnie od liczby jego opróżnień lub odbiorów – tłumaczy Mateusz Karciarz z kancelarii Jerzmanowski i wspólnicy. Zdaniem eksperta w razie takich wątpliwości lepiej przyjąć uchwałę szybciej, nie czekając na ustawowy termin. Lepiej sprecyzowany przepis ułatwi też właścicielom nieruchomości niezamieszkanych wyliczenie wysokości opłaty śmieciowej.
Uchwała w tej sprawie jest prawem miejscowym, jest obligatoryjna i musi obowiązywać najpóźniej od 1 lipca 2022 r.
Uwaga! W tym przypadku też konieczna okaże się zapewne zmiana wzoru deklaracji o wysokości opłaty.
Warto też dodać, że ze względu na wzrost stawek część samorządów zastanowi się nad podjęciem nowych uchwał obejmujących gminnym systemem odpadowym nieruchomości niezamieszkane – zwłaszcza że domyka to system gospodarki odpadami w gminie.

indywidualne rozliczanie w budynkach wielolokalowych

Nowej uchwały będzie wymagało przejście na indywidualne rozliczanie w budynkach wielolokalowych w tych JST, które się na to zdecydują i które zyskają przy tym akceptację wspólnot czy spółdzielni. Przy czym taki akt może dotyczyć wszystkich albo tylko niektórych nieruchomości zabudowanych budynkami wielolokalowymi w danej miejscowości. Będzie to uchwała o ponoszeniu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi przez:
1) właścicieli lokali w budynku wielolokalowym, w którym ustanowiono odrębną własność lokali,
2) osoby, które mają tytuł prawny do lokalu w budynkach wielolokalowych,
3) osoby faktycznie zamieszkujące lub użytkujących te lokale,
4) osoby faktycznie zamieszkujące lub użytkujące lokal należący do spółdzielni.
Uchwała jest fakultatywna i jeśli zostanie wprowadzona, stanowić będzie akt prawa miejscowego. Może wejść w życie najwcześniej od 1 stycznia 2022 r., ale podejmować można ją od 23 września 2021 r. z odpowiednio odroczonym terminem obowiązywania.
Uwaga! W przypadku uchwalenia tej regulacji niezbędna będzie również zmiana wzoru deklaracji.
Regulaminy też do poprawek
Wśród licznych zmian są i te, które można wprowadzić do regulaminów utrzymania czystości i porządku w gminach. Nowelizacja wprowadza trzy dodatkowe elementy, które można wprowadzić do tego aktu. Dodano je do art. 4 ust. 2a po pkt 5 ustawy czystościowej (jako pkt 6–8). Rada gminy może w regulaminie dodatkowo:
1) wprowadzić obowiązek stosowania indywidualnego oznakowania pojemników lub worków przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych w sposób, który pozwoli na identyfikację:
a) właściciela nieruchomości, na której są wytwarzane odpady komunalne, lub
b) właścicieli, najemców lokali czy faktycznie zamieszkujących tam osób w budynku wielolokalowym, w którym ustanowiono odrębną własność lokali, lub osób faktycznie zamieszkujących lub użytkujących lokal należący do spółdzielni mieszkaniowej – w przypadku podjęcia uchwały umożliwiającej indywidualne rozliczenia;
2) określić sposób zgłaszania lokalizacji miejsca gromadzenia odpadów przez właściciela nieruchomości w celu zapewnienia prawidłowego odbioru śmieci
3) wprowadzić inne obowiązki dotyczące utrzymania czystości i porządku na terenie nieruchomości.
Wprowadzenie tych elementów do regulaminu jest fakultatywne. Nie ma też ustalonych terminów na wprowadzenie tych zmian. Podlegają one zaopiniowaniu przez powiatowego inspektora sanitarnego. Regulaminy są zaś aktami prawa miejscowego.©℗

doprecyzowanie metody od powierzchni

Jeżeli gmina przyjęła metodę określającą wysokość opłat zależnie od powierzchni mieszkania, może się okazać konieczne doprecyzowanie przepisów przyjętych w dotychczasowej uchwale. – Nowelizacja uściśla bowiem w art. 6j ust. 1 pkt 3 oraz art. 6k ust. 2a pkt 3 definicję powierzchni użytkowej, wskazując, że przy omawianej metodzie brana jest pod uwagę powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego w rozumieniu ustawy z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1333; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 784) – wyjaśnia Mateusz Karciarz. Prawnik ma jednak wątpliwości, co należy za nią przyjąć, skoro prawo budowlane akurat tego nie definiuje, a w
innych ustawach jest to różnie rozstrzygane (przykładowo inaczej jest ona liczona dla celów podatkowych, a inaczej w prawie spadkowym). Do tej pory było jednak jeszcze gorzej – w ogóle nie było wiadomo, o jaką powierzchnię chodzi. Zdaniem prawnika jeżeli uchwała w żaden sposób nie dookreśla, co należy brać pod uwagę jako powierzchnię stanowiącą podstawę wyliczenia wysokości opłaty śmieciowej uiszczanej przez danego właściciela nieruchomości, to nie ma potrzeby jej zmieniać. Ale niezbędne może się okazać złożenie przez niektórych właścicieli nieruchomości nowych deklaracji, z właściwym już wyliczeniem opłaty uwzględniającym jedynie powierzchnię użytkową.
Ponieważ zmianę taką należy wprowadzić do przepisów w sprawie stawek, to mamy do czynienia z prawem miejscowym. Nie ma jednak określonego terminu na jej wprowadzenie.

od gospodarstwa domowego

Gminy, które różnicują stawki przy metodzie od gospodarstwa domowego (chodzi o metodę, o której mowa w art. 6j ust. 2 ustawy), powinny po wejściu w życie nowelizacji u.c.p.g. ponownie podjąć uchwały w tym zakresie już z powołaniem się na konkretną podstawę prawną, tj. art 6j ust. 2a w brzmieniu ustalonym ostatnią nowelizacją. Jak przekonuje Mateusz Karciarz – tak jest bezpieczniej, bo w ostatnim czasie coraz częściej zarówno organy nadzoru, jak i sądy administracyjne dotychczasowe regulacje kwestionują, a powołanie się na właściwą podstawę prawną pozwoli na zachowanie dotychczasowej metody bez obawy, że gmina zostanie bez uchwały w sprawie metody i stawki (bo ta zostanie wyeliminowana przez sąd). Zmieniony przepis mówi już bowiem m.in. o tym, że możliwe jest różnicowanie stawek w zależności od liczby osób w gospodarstwie, czy o tym, że możliwe jest łączenie różnych kryteriów różnicujących. A opłata śmieciowa w przypadku gospodarstwa domowego nie może przekraczać 107,46 zł.
Zmiana uchwały jest co prawda fakultatywna, lecz rekomendowana, a sama stanowi akt prawa miejscowego. Nie ma ani terminu na jej wprowadzenie, ale w dobrze pojętym interesie gminy jest zrobienie tego w najszybszym możliwym terminie.

najpierw zgoda na odstępstwo, potem przepisy lokalne

Wprowadzenie odstępstw od systemu pięciopojemnikowego, czyli w praktyce zastosowanie zbiórki do czterech pojemników, będzie wymagać procedury dwustopniowej. Najpierw włodarz będzie musiał wystąpić o zgodę do ministra klimatu i środowiska, a w przypadku uzyskania odpowiedniej decyzji – rada gminy podejmie w tym zakresie stosowne zmiany w obowiązujących uchwałach, tj. regulaminie oraz uchwale w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług, będących prawem miejscowym.
Może też być konieczna zmiana deklaracji śmieciowych, zwłaszcza jeżeli określamy w nich zapotrzebowanie na pojemniki, co ma przede wszystkim miejsce przy nieruchomościach niezamieszkanych.
Ważne! Termin podjęcia zarówno uchwał, regulaminów, jak i zmian w deklaracji oraz wejścia ich w życie uzależniony jest od tego, kiedy gmina uzyska decyzję ministra. Powinny one zacząć obowiązywać jednocześnie.

od domków rekreacyjnych

Jeżeli gmina zdecyduje się zmienić przepisy dla domów rekreacyjnych, to również będzie się to wiązało ze zmianą uchwały w sprawie stawek. Chodzi o zmianę rocznej opłaty ryczałtowej na miesięczną uzależnioną od liczby zadeklarowanych pojemników przy uwzględnieniu okresów korzystania z tej nieruchomości.
Jeżeli opłata śmieciowa od domków letniskowych ma być naliczana zgodnie z ogólnymi zasadami przewidzianymi dla nieruchomości niezamieszkanych, to uchwałę w tej sprawie należy podjąć bądź zmienić do końca kwietnia danego roku, o ile miałaby wiązać właścicieli tych nieruchomości jeszcze w tym samym roku.
Uwaga! W tym przypadku konieczna będzie również zmiana deklaracji. Musi się znaleźć w niej miejsce na określenie liczby przewidzianych do oddania pojemników czy worków (uwzględniając minimum wynikające z postanowień regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie danej gminy) oraz na miesiące, w których letnicy będą korzystać ze swoich posesji.

taniej za kompostownik, ale bez odbioru przez gminę

Zgodnie z nowo dodanym art. 3 ust. 2d u.c.p.g. JST może nie zapewniać odbioru bioodpadów z domu jednorodzinnego, jeżeli właściciel tej nieruchomości korzysta z ulgi na kompostownik (tj. zwolnienia, o którym mowa w art. 6k ust. 4a u.c.p.g.), o ile regulamin przewiduje zwolnienie w całości z obowiązku posiadania pojemnika lub worka na te odpady (czyli gdy w regulaminie skorzystano z możliwości, o której mowa w art. 4 ust. 2a pkt 4 ustawy). Takie rozwiązanie należy wpisać do uchwały w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczoną przez właściciela nieruchomości opłatę śmieciową (wynikającą z art. 6r ust. 3 u.c.p.g.).
Zmiana uchwały w tej sprawie jest fakultatywna i nie ma określonego terminu, by ją przeprowadzić. Trzeba tylko pamiętać, że projekt tej uchwały w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych podlega zaopiniowaniu przez powiatowego inspektora sanitarnego w zakresie częstotliwości odbioru śmieci.
Uwaga! Zmiany dotyczące częstotliwości odbierania zmieszanych odpadów komunalnych oraz bioodpadów z terenów gmin wiejskich i wiejskich części gmin miejsko-wiejskich oraz ograniczenia dotyczące ilości zużytych opon, odpadów wielkogabarytowych oraz odpadów budowlanych i rozbiórkowych, stanowiących odpady komunalne odbierane przez PSZOKi należy uwzględnić także w uchwale w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczoną przez właściciela nieruchomości opłatę śmieciową. Uchwała jest aktem prawa miejscowego. ©℗

opinia eksperta

Najpierw musi być strategia
Dr inż. Jacek Pietrzyk, główny specjalista ds. gospodarki odpadami ze spółki Atmoterm SA zajmującej się doradztwem środowiskowym
Największym problemem związanym z podejmowaniem nowych uchwał przez gminy jest brak planów wieloletnich czy strategii ustalających, jak ma wyglądać ich system gospodarki odpadami. Dopiero wiedząc, jaki ma być standard usług dla mieszkańca (m.in. częstotliwość, wyposażenie w pojemniki, limity odbierania, ilość PSZOK-ów itd.) można tworzyć lokalne prawo, czyli przyjmować nowe bądź zmieniać dotychczasowe uchwały. Bez takiej strategii nie da się ani prawidłowo wyliczyć stawek, ani ustalić, w jaki sposób i zgodnie z którą z metod powinny być wyliczane. Przykładowo część JST do końca roku musi obowiązkowo podjąć uchwałę w sprawie stawek liczonych od zużycia wody. Zanim samorządy podejmą taką uchwałę powinny sprawdzić jak często mieszkańcy płacą więcej niż 149,68 zł, i jeżeli takich przypadków jest dużo, to zdecydować, czy przypadkiem nie będzie korzystniej przejść na inną metodę rozliczania.
Z kolei zanim gmina ograniczy ilość przyjmowanych bioodpadów, na co pozwala nowelizacja, powinna dokonać rozdziału na odpady kuchenne i pozostałe zielone. Żywnościowe należy odbierać z odpowiednią częstotliwością, żeby zanim sfermentują oddawać do przetworzenia, a dla odpadów ogrodowych gmina powinna uruchomić płatne usługi dodatkowe. Inaczej będą mieli te śmieci na dzikich wysypiskach czy pustych działkach albo trafia one do zmieszanych resztek. A to oznacza choćby kary za niespełnienie poziomów recyklingu, zwłaszcza po 2026 r. ©℗
poleca