CBOS przeprowadził badania od 8 marca do 17 kwietnia 2024 r. Wzięło w nich udział 1029 uczniów ostatnich klas różnych szkół ponadpodstawowych w wieku 18-21 lat. Największą grupę – 44,2 proc – stanowili uczniowie ze wsi, najmniejszą – 8 proc. – z największych miast (powyżej 500 tys. mieszkańców).

Religia w szkołach średnich. Coraz mniej chętnych

„Badania te są bardzo ważne, bo, jak wiemy, młodzież jest bardzo szczera. Możemy podjąć refleksję, w jaki sposób przekaz z tego urzędowego, doktrynalnego może przechodzić w przekaz bardziej relacyjny. Młodzi potrzebują jasnych drogowskazów, jasnych kryteriów” – powiedział rektor KUL ks. prof. Mirosław Kalinowski na konferencji poświęconej prezentacji wyników badań.

Pokazały one, że ok. 37 proc. dorosłych uczniów to osoby wierzące, w tym 4 proc. określa się jako głęboko wierzące. 22 proc. zdeklarowało się jako niezdecydowani albo przywiązani do tradycji religijnej. Obojętne wobec religii jest 15 proc. badanych, a ponad 17 proc. to niewierzący. 8 proc. zaznaczyło odpowiedź „trudno powiedzieć”.

Ponad połowa badanych (52,5 proc.) zadeklarowała, że uczestniczy w lekcjach religii, a 47,5 proc. nie bierze w nich udziału. Ponad 98 proc. uczniów było ochrzczonych, 96 proc. przystąpiło do pierwszej komunii świętej, a 76 proc. do bierzmowania.

Ponad 41 proc. badanych nie uczestniczy w praktykach religijnych w kościele. 25,6 proc. robi to kilka razy w roku, 19,5 proc. – raz tygodniu, 10 proc. – raz lub dwa razy w miesiącu. Blisko 4 proc. uczęszcza na nabożeństwa kilka razy w tygodniu. Także około 4 proc. badanych należy do wspólnot i stowarzyszeń religijnych.

33,6 proc. nie przystępuje do spowiedzi, prawie 24 proc. robi to raz na kilka lat, 12 proc. raz w roku, a 24 proc. kilka razy w roku. 6,3 proc. przystępuje do spowiedzi regularnie raz w miesiącu.

Co młodzież myśli o papieżu i autorytetach Kościoła?

W badaniu pytano także o autorytet trzech papieży – Jana Pawła II, Franciszka i Benedykta XVI. Respondenci udzielali odpowiedzi na siedmiopunktowej skali, gdzie 1 oznaczało „zdecydowanie nie jest autorytetem”, a 7 – „zdecydowanie jest autorytetem”. Najwyższą ocenę – 3,37 – uzyskał Jan Paweł II. Drugi był Franciszek – 2,29, a trzeci Benedykt XVI – 2,13.

Ocena autorytetu moralnego papieża zależała od poziomu indywidualnej religijności badanych – im silniejsze subiektywne poczucie wiary, tym ocena była wyższa. Jak tłumaczył ks. prof. Stanisław Fel z Katedry Katolickiej Nauki Społecznej i Socjologii Moralności KUL, każdy z papieży był oceniany jako autorytet z innych powodów. Na przykład Jan Paweł II ze względu na stosunek do zdrady małżeńskiej, aborcji, eutanazji, a Franciszek ze względu na owartość i wrażliwość na biedę.

Oznacza to, że autorytet papieża traci charakter doktrynalny i dogmatyczny, a zyskuje wymiar relacyjny – większego znaczenia nabiera osoba papieża.

„Autorytet jest kształtowany w inny sposób niż kilka, kilkanaście lat temu. On nie wynika z pełnienia funkcji, urzędu, przekazu instytucjonalnego, tylko jest konstruowany w sposób indywidualny. Młodzież sama kształtuje swój system wartości (…) robi kolaż, wybiera sobie, co jej pasuje, to, co ich dotyczy, co jest dla nich ważne” – tłumaczył ks. Fel.

Dodał, że mniejsze znaczenie ma kwestia dogmatów wiary, a coraz większą rolę odgrywa postrzeganie osoby, która taki przekaz moralny głosi.

Czy młodzi wierzą? Deklaracje a praktyki religijne

W ocenie prof. Iwony Niewiadomskiej z Katedry Psychoprofilaktyki Społecznej KUL wyniki badania postrzegania wiary przez młodych należy odczytać jako bardzo dobre.

„Pamiętajmy, że młodzież jest bardzo krytyczna, widzi te sprawy w kolorach czarno-białych. Ona jest okresie, gdy buduje swoją tożsamość” – zaznaczyła.

Jej zdaniem odsetek osób, dla których wiara jest rzeczą obojętną – 15 proc. – jest mały, co oznacza, że większość młodych to osoby, które poszukują, walczą albo już zadeklarowały się jako wierzące lub nie.

„To buduje ich tożsamość. Dla jednych religijność jest ważna, a inni są w procesie dochodzenia do tego. To dobrze, bo wiara wtedy nie jest narzucana, ale odkrywana” – tłumaczyła.

Przeprowadzone badania postrzegania wiary przez młodych mają być jeszcze analizowane i omawiane. Po wakacjach w nowym roku akademickim na KUL ma być zorganizowany cykl debat z młodymi o ich roli w Kościele i ich postrzeganiu Kościoła, a także spotkania i dyskusje ze środowiskiem katechetów. (PAP)