Ośrodki pomocy społecznej (OPS) czekają zmiany, które mają poprawić warunki zatrudniania pracowników socjalnych. Przewiduje je projekt nowelizacji ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1876), który zawiera też wiele propozycji związanych z przyznawaniem świadczeń oraz działalnością innych jednostek pomocy społecznej. Część z nich budzi jednak zastrzeżenia ekspertów.

Zbędna zmiana

Wśród zmian zaproponowanych przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej jest dodanie do ustawy art. 50a. Na jego podstawie OPS będą mogły zapewniać w uzasadnionych przypadkach usługi opiekuńcze w trybie pilnym, a więc przed wydaniem decyzji o ich przyznaniu oraz o wysokości odpłatności (po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego). To rozwiązanie jest oceniane pozytywnie, bo osoba w podeszłym wieku potrzebuje szybkiego wsparcia, a formalności związane z zebraniem dokumentacji i wydaniem decyzji trwają, ale może też powodować praktyczne problemy.
Zmiany w rozporządzeniu o domach pomocy społecznej budzą wątpliwości
Zmiany w rozporządzeniu o domach pomocy społecznej budzą wątpliwości

Zobacz również
– Mogą pojawić się, gdy osoba, której są świadczone usługi, umrze przed wydaniem decyzji. Wtedy postępowanie jest umarzane jako bezprzedmiotowe, a ośrodek nie będzie mógł dochodzić zwrotu wydatków poniesionych na ten cel. Regionalna izba obrachunkowa może zaś uznać, że ośrodek niewłaściwe gospodarował środkami publicznymi – mówi Piotr Grudziński, dyrektor MOPR w Włocławku, przewodniczący Stowarzyszenia Samorządowych OPS „Forum”.
Postuluje doprecyzowanie przepisów, tak aby możliwe było odzyskiwanie należności.
Rządowe Centrum Legislacji (RCL) ma z kolei wątpliwości do zasadności wprowadzania art. 50a z punktu widzenia regulacji zawartych w kodeksie postępowania administracyjnego – zwłaszcza wyrażonej w nich zasady szybkości postępowania. Przepisy dotyczące trybu wydawania decyzji umożliwiają bowiem pilne jej wydanie, a potrzebny na to czas zależy w dużej mierze od organizacji pracy danej instytucji. Wydanie decyzji po rozpoczęciu realizacji usług może powodować trudności np. przy jej zaskarżeniu.

Więcej wyjątków

W art. 8 ust. 4 ustawy zostaną dodane trzy kolejne rodzaje dochodu, które nie będą wliczane do kryterium dochodowego, w tym np. zwrot kosztów, jaki dostają rodzice dowożący niepełnosprawne dziecko do szkoły.
W wielu stanowiskach do nowelizacji pojawia się propozycja, aby ten katalog rozszerzyć o zasiłek pielęgnacyjny oraz dodatek mieszkaniowy. Wskazują na to m.in. Wspólnota Robocza Związków Organizacji Socjalnych, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej oraz EAPN Polska. Podkreślają, że oba świadczenia są przewidziane dla rodzin o niskich dochodach, tak jak świadczenia z pomocy społecznej. Tymczasem ich uzyskanie skutkuje obniżeniem tych drugich o kwotę zasiłku lub dodatku.
Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych chciałoby zmienić art. 8 ustawy w odniesieniu do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, czyli 500+ dla niepełnosprawnych, które teraz jest wyłączone z dochodu przy ustalaniu uprawnień do świadczeń pieniężnych.
– Proponujemy rozszerzenie zakresu obecnego przepisu o niewliczanie świadczenia uzupełniającego do dochodu osoby ubiegającej się o pomoc niepieniężną, np. posiłek, usługi opiekuńcze lub pobyt w domu pomocy społecznej. Pozwoliłoby to na przeznaczanie tej kwoty na rzeczywiste potrzeby osób z niepełnosprawnościami, zakup leków lub rehabilitację – uzasadnia dr Piotr Kurowski, przewodniczący PFON w uwagach do projektu.

Możliwa dyskryminacja

Wśród nowych przepisów, których od dawna oczekuje środowisko pracowników socjalnych, jest art. 121b wprowadzający ścieżkę awansu zawodowego powiązaną z dokonywaniem okresowej oceny pracy. Tyle że, jak zwraca uwagę RCL, nowelizacja ma wejść w życie po 30 dniach od ogłoszenia, a w jej projekcie brakuje przepisów przejściowych dotyczących właśnie tej kwestii. Nie jest zatem jasne, czy po tej dacie pracownicy socjalni mogą być zatrudnieni na dotychczasowych stanowiskach, czy nie.
Ponadto art. 121b z jednej strony mówi o tym, że pracownikowi, który uzyskał dwie następujące po sobie pozytywne oceny, jest nadawany wyższy stopień, a z drugiej – że może to się dokonać z pominięciem trybu oceny. Nie wskazano żadnych kryteriów, które byłyby brane pod uwagę przy decyzji o awansie, co może prowadzić do nierównego traktowania pracowników.
Dalej idących modyfikacji w art. 121b chce Stowarzyszenia Samorządowych OPS „Forum”, które proponuje wykreślenie z niego wszystkich regulacji związanych z przeprowadzaniem ocen okresowych. Argumentuje, że zgodnie z art. 27 ustawy o pracownikach samorządowych okresowa ocena jest dokonywana obligatoryjnie w stosunku do osób zatrudnionych na stanowiskach urzędniczych, w tym kierowniczych, a nie dotyczy stanowisk pomocniczych, do których zalicza się np. pracowników socjalnych, asystentów rodziny, psychologów, pedagogów i koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej. Wprowadzenie obowiązku ocen dla jednej z tych grup może skutkować dyskryminacją u pozostałych. Poza tym ocena pozytywna odnosi się do realizacji celów oraz zadań. Nie jest jednoznaczna z tym, że pracownik ma kompetencje do wykonywania zadań na wyższym stanowisku, a co za tym idzie – nie może być jednoznaczna z awansem.
Pomoc dla rodzin
Etap legislacyjny
Konsultacje projektu ustawy