Podmiotem, z którym samorządy będą podpisywały porozumienia o dofinansowanie z programu „Stop smog”, stanie się NFOŚiGW. Osobne umowy trzeba będzie podpisać z beneficjentami, a niekiedy także z innymi JST.
ikona lupy />
DGP
Zgodnie z ustawą termomodernizacyjną, by ograniczać smog i poprawiać efektywność energetyczną budynków na swoim terenie, gmina może realizować przedsięwzięcia niskoemisyjne na rzecz najmniej zamożnych gospodarstw domowych zamieszkujących budynki jednorodzinne. Są one finansowane w części z pieniędzy Funduszu Termomodernizacji i Remontów, a w części ze środków własnych samorządu. By uzyskać wsparcie z programu „Stop smog”, gmina musi spełnić wymogi ustawowe i złożyć wniosek do NFOŚiGW. Kolejnym krokiem jest podpisanie między nimi porozumienia. Odrębną umowę podpisuje się z mieszkańcem, w którego domu będą prowadzone prace związane z likwidacją bądź wymiana starego źródła ciepła.

relacja gmina – nfośigw

Wnioskodawcą w programie jest gmina, która zapewnia 30 proc. wkładu własnego (w przypadku gmin powyżej 100 tys. mieszkańców wkład ten musi być wyższy). Pozostała część finansowana jest z budżetu państwa. Możliwy jest również wkład własny mieszkańca, jednak nie może on być wyższy niż 10 proc. inwestycji i – co ważne – nie pomniejsza udziału finansowego gminy, lecz stanowi dodatkowe środki do wykorzystania w termomodernizacji danego budynku.
Gmina w ramach programu może pełnić rolę inwestora odpowiedzialnego za realizację poszczególnych przedsięwzięć lub udzielającego dotacji mieszkańcom. Przed wyborem beneficjentów programu musi przeprowadzić nabór wniosków od właścicieli budynków. Jeśli gmina jest inwestorem, czyli podmiotem odpowiadającym za realizację całości dofinansowanego przedsięwzięcia (niezależnie od tego, czy będzie ono dotyczyło tylko budynków osób prywatnych, czy także tych należących do jej własnych zasobów mieszkaniowych), odpowiada za przygotowanie niezbędnej dokumentacji i przeprowadzenie prac. W przypadku formuły dotacyjnej, czyli gdy część środków pozyskanych ze „Stop smog” przekazuje mieszkańcowi, finansując lub dofinansowując prowadzoną przez niego inwestycję, część obowiązków związanych z rolą inwestora leży po jego stronie (podobnie jak w Czystym Powietrzu). W takim wypadku gmina nie ogłasza przetargu na wykonawcę, a jedynie nabór wykonawców, spośród których mieszkaniec sam wybiera firmę, która zrealizuje mu inwestycję.
Po wejściu noweli w życie wniosek o wsparcie ze „Stop smog” będzie się składać do NFOŚiGW, wcześniej stroną porozumienia był minister rozwoju. Fundusz będzie miał 30 dni na jego rozpatrzenie. Do tego terminu nie wlicza się okresów opóźnień spowodowanych z winy gminy lub z innych przyczyn niezależnych od NFOŚiGW. W przypadku braków formalnych JST dostaje czas na ich uzupełnienie w wyznaczonym czasie. Jeśli tego nie zrobi, wniosek pozostaje nierozpatrzony.
Zgodnie z nowelą NFOŚiGW, rozpatrując wniosek, bierze pod uwagę:
1) dostępne środki finansowe na realizację przedsięwzięć niskoemisyjnych;
2) spełnienie przez gminę warunków ustawowych [ramka 1];

Ramka 1

Niezbędne wymogi
• Na obszarze gminy obowiązuje uchwała antysmogowa.
• Realizacja przedsięwzięć niskoemisyjnych obejmie nie mniej niż 1 proc. lub 20 budynków i nie więcej niż 12 proc. łącznej liczby budynków mieszkalnych jednorodzinnych (nie dotyczy miast powyżej 100 tys. mieszkańców).
• Wymiana lub likwidacja urządzeń czy systemów grzewczych nastąpi w co najmniej 80 proc. budynków objętych projektem.
• W wyniku inwestycji zapotrzebowanie na ciepło grzewcze liczone łącznie dla wszystkich przedsięwzięć niskoemisyjnych zmniejszy się o co najmniej 30 proc.
• Gmina zobowiąże się do zabezpieczenia w swoim budżecie środków na uzupełnienie wsparcia rządowego (30 proc.).
Gmina zapewnia utrzymanie efektów przedsięwzięć niskoemisyjnych przez pięć lat od daty zakończenia realizacji porozumienia.
3) dane o stopniu zanieczyszczenia powietrza w gminie;
4) liczbę mieszkańców na obszarze gminy – na podstawie aktualnych danych publikowanych przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, według stanu;
4) spodziewane korzyści z realizacji przedsięwzięcia;
5) zdolność organizacyjną gminy do realizacji porozumienia.
Po rozpatrzeniu wniosku NFOŚiGW musi poinformować gminę na piśmie, jaką podjął decyzję. Jeśli będzie negatywna, koniecznie musi przedstawić uzasadnienie. Jeśli będzie pozytywna, strony podpisują porozumienie. [ramka 2]

Ramka 2

Co w treści porozumienia
Porozumienie musi zawierać m.in. informację o:
• liczbie przedsięwzięć niskoemisyjnych planowanych do realizacji;
• szacowaną liczbę beneficjentów objętych porozumieniem;
• szacowane zmniejszenie zapotrzebowania na ciepło grzewcze;
• łączną kwotę środków przeznaczoną na realizację porozumienia, z wyszczególnieniem, kto ile na ten cel przekaże;
• numer rachunku bankowego gminy;
• harmonogram;
• datę wykorzystania przyznanej kwoty z NFOŚiGW i datę zakończenia realizacji porozumienia;
• sposób i warunki zwrotu kwot niewykorzystanych wraz z rachunkiem bankowym, na które je wpłacić;
• tryb kontroli realizacji porozumienia

między jednostkami samorządu

Zgodnie z dodanym do ustawy art. 1a stroną porozumienia z NFOŚiGW może być związek międzygminny, powiat lub związek metropolitalny (konkretnie śląski związek metropolitalny). Ale by realizować na swoim terenie dofinansowaną inwestycję, każda z jednostek samorządowych musi spełnić niezbędne wymogi wskazane ustawą.
Przed zawarciem porozumienia z funduszem JST zawierają między sobą umowę regulującą prawa i obowiązki poszczególnych stron, wynikające z realizacji i zapewnienia utrzymania efektów przedsięwzięć niskoemisyjnych. A potem jako związek występują z wnioskiem do funduszu.

umowa z mieszkańcem

Co do zasady to gmina realizuje przedsięwzięcie niskoemisyjne na rzecz najmniej zamożnych mieszkańców. Ale to te osoby muszą wystąpić z wnioskiem o jego zrealizowanie. Przy czym zanim zostanie podpisana między nimi umowa, obowiązkiem gminy jest sprawdzenie, czy mieszkaniec może skorzystać z programu. [ramka 3]

Ramka 3

Informacje, które muszą być w dokumencie
Zgodnie z ustawą są to:
• zakres i rodzaj przedsięwzięcia niskoemisyjnego;
• adres budynku lub lokalu, w którym będą realizowane prace;
• termin realizacji;
• obowiązki gminy z tym związane;
• obowiązki beneficjenta;
• warunki i tryb zwrotu kosztów przez beneficjenta, który nie dotrzyma ustalonych warunków;
• koszt realizacji przedsięwzięcia, w tym, o ile została wydana uchwała – wysokość i formę wkładu własnego beneficjenta;
• zgody – m.in. na udostępnienie budynku czy lokalu na potrzeby przedsięwzięcia czy budowy mikroinstalacji OZE, weryfikacji, czy przedsięwzięcie w ciągu pięciu lat będzie realizowane przez beneficjenta, oraz na wniesienie wkładu własnego, o ile gmina tak zdecyduje;
• data zakończenia realizacji porozumienia.
Zgodnie z nowelizacją ustawy termomodernizacyjnej beneficjent musi spełnić następujące wymogi:
1) być właścicielem, współwłaścicielem, posiadaczem lub współposiadaczem samoistnym całości lub części budynku jednorodzinnego lub lokalu w takim budynku, przy czym udział tej osoby lub zakres współposiadania nie może być mniejszy niż połowa. Możliwe jest też zawarcie umowy z większą liczbą osób, ale i tu jest ważne, by ich część stanowiła co najmniej połowę;
2) w jego gospodarstwie domowym przeciętny miesięczny dochód w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych nie może przekraczać 175 proc. najniższej emerytury – dla gospodarstwa jednoosobowego i 125 proc. tej kwoty – dla wieloosobowego;
3) złożyć oświadczenie o liczbie osób w gospodarstwie domowym;
4) złożyć oświadczenie o tym, ile wynoszą jego środki własne oraz zasoby majątkowe (określane zgodnie z przepisami o dodatkach mieszkaniowych) – zgodnie z nowelizacją nie mogą one przekraczać 53 tys. zł, przy czym nie wlicza się do tego wartości objętego przedsięwzięciem budynku lub lokalu oraz związanych z nim nieruchomości gruntowych;
5) faktycznie zamieszkiwać w budynku lub lokalu, w którym prowadzi się przedsięwzięcie;
6) wyrazić zgodę na jego udostępnienie obiektu w celu wykonania inwestycji, a także nieruchomości na potrzeby montażu mikroinstalacji OZE i związanej z nią infrastruktury energetycznej nie tylko na własne potrzeby, ale i gminy, klastra czy spółdzielni energetycznej, w których uczestniczy JST;
7) zgodzić się na weryfikację przestrzegania warunków umowy co najmniej raz w roku, przez pięć lat od daty zakończenia realizacji porozumienia;
8) złożyć oświadczenie w formie aktu notarialnego o poddaniu się egzekucji lub podpisać weksel własny in blanco – zabezpieczenia zwrotu kosztów przedsięwzięcia niskoemisyjnego, w przypadku niedotrzymania warunków umowy z gminą;
9) wyrazić zgodę na wniesienie wkładu własnego (do 10 proc.), o ile gmina wydała stosowną uchwałę;
10) spełniać dodatkowe warunki określone przez radę gminy.

Schemat

Relacje między podmiotami w programie „Stop smog”