Przygotowujemy w gminie nowy regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków. Chcemy zawrzeć w nim m.in. zapis o możliwości ograniczenia albo wstrzymania świadczenia usług przez nasze przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne z różnych ważnych przyczyn, np. ze względu na ochronę środowiska, epidemię albo trudne warunki atmosferyczne (susze, powodzie itp.). Czy będzie to legalne rozwiązanie?
Zgodnie z art. 94 Konstytucji RP organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa. Zatem legalność określonych rozwiązań będzie zależeć od tego, czy wpisują się one w ustawowe upoważnienie przysługujące danemu organowi samorządu terytorialnego. W kontekście podanego stanu faktycznego należy więc ustalić, czy takie upoważnienie ustawowe istnieje i czy sugerowana propozycja legislacyjna w sposób należyty je wypełnia.

Regulamin i kompetencje radnych

Zgodnie z art. 19 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków uchwala rada gminy. Ale, jak podkreślił w wyroku z 19 lutego 2020 r. (sygn. akt I SA/Gl 1569/19) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach, wskazane przepisy nie dają radzie kompetencji do stanowienia aktów prawa miejscowego regulujących zagadnienia inne niż wymienione w przywołanym przepisie, ani też do podejmowania regulacji w inny sposób niż wskazany przez ustawodawcę, gdyż oznaczałoby to wykroczenie poza zakres delegacji ustawowej.
Akcentuje się także, że wszelkie odstępstwa od katalogu sformułowanego w tym przepisie przesądzają o naruszeniu przepisu upoważniającego, jak i konstytucyjnej zasady praworządności w zakresie legalności aktu prawa miejscowego, co stanowi istotne naruszenie prawa, którego skutkiem jest stwierdzenie jego nieważności w całości bądź w części.

Bez konkretnych wskazań

Skoro istnieje materialno-prawne upoważnienie do przyjęcia regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków, przejść można do oceny, czy zaproponowane w pytaniu rozwiązania będą dopuszczalne. Zgodnie z art. 19 ust. 5 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków regulamin określa prawa i obowiązki przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego oraz odbiorców usług, w tym także sposób postępowania w przypadku niedotrzymania ciągłości usług i odpowiednich parametrów dostarczanej wody i wprowadzanych do sieci kanalizacyjnej ścieków (pkt 7).
Oznacza to, że przedmiotem regulaminu ma być regulacja dotycząca zachowania przedsiębiorstwa w sytuacji, gdy dojdzie już do niedotrzymania ciągłości usług lub obniżenia ich jakości, nie zaś wskazanie, jakie konkretnie okoliczności uprawniają przedsiębiorstwo do wprowadzenia ograniczenia lub zaprzestania świadczenia usług. Takie stanowisko w podobnej sprawie zajął WSA w Olsztynie (wyrok z 20 sierpnia 2020 r., sygn. akt II SA/Ol 217/20). W ocenie tego sądu „nie budzi wątpliwości, że czym innym jest zdefiniowanie okoliczności, których zaistnienie umożliwia ograniczenie lub wstrzymanie świadczonych usług, a czym innym – określenie postępowania w przypadku niedotrzymania ciągłości usług i odpowiednich parametrów dostarczanej wody i wprowadzanych do sieci kanalizacyjnej ścieków”.
Jednocześnie sąd zaznaczył, że ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę przewiduje sytuacje, w których przedsiębiorstwo może odciąć wodę lub zamknąć przyłącze kanalizacyjne, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. [wydzierka]
Art. 8 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków
Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne może odciąć dostawę wody lub zamknąć przyłącze kanalizacyjne, jeżeli:
1) przyłącze wodociągowe lub przyłącze kanalizacyjne wykonano niezgodnie z przepisami prawa;
2) odbiorca usług nie uiścił należności za pełne dwa okresy obrachunkowe, następujące po dniu otrzymania upomnienia w sprawie uregulowania zaległej opłaty;
3) jakość wprowadzanych ścieków nie spełnia wymogów określonych w przepisach prawa lub stwierdzono celowe uszkodzenie albo pominięcie urządzenia pomiarowego;
4) został stwierdzony nielegalny pobór wody lub nielegalne odprowadzanie ścieków, tj. bez zawarcia umowy, jak również przy celowo uszkodzonych albo pominiętych wodomierzach lub urządzeniach pomiarowych.
Finalnie sąd podkreślił, że niedopuszczalne jest ustalanie w regulaminie dodatkowych sytuacji, które w istocie rzeczy mogą prowadzić do nieograniczonych możliwości w zakresie niedotrzymania ciągłości usług.
W Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z 10 kwietnia 2019 r. (sygn. akt II SA/Go 157/19) wskazano z kolei na nielegalność zapisów dotyczących wstrzymania świadczenia usług w przypadku niedoboru spowodowanego wyjątkowymi warunkami atmosferycznymi.
Na koniec warto zauważyć, że również specustawa o COVID-19 nie przewiduje żadnych odstępstw od reguł określonych ustawą o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.
Konkludując, rada gminy nie ma możliwości wprowadzenia odgórnie do regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków zapisów upoważniających przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne do czasowego ograniczenia albo wstrzymania usług. Rada gminy ma jednak obowiązek wprowadzenia do tego regulaminu zapisów odnoszących się do procedury postępowania, gdy już zaistnieje brak usług lub wystąpi obniżenie ich jakości. Chodzi więc o takie kwestie, jak informowanie o planowanych przerwach lub ograniczeniach w dostawie wody, zapewnienie zastępczego punktu poboru wody itp.
Podstawa prawna
• art. 8, ust. 1 oraz art. 19 ustawy z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1437; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 471)
• ustawa z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1639; specustawa o COVID-19)