Kiedy na jesieni 2019 r. zaczynaliśmy rozmawiać o kolejnej, ósmej już edycji konkursu, nikt z nas nie przewidywał, jak bardzo wkrótce zmieni się funkcjonowanie samorządów. Przed jakimi wyzwaniami staną. Wybór najlepszych gmin i włodarzy nie był więc prosty, bo ocenialiśmy ich pomysłowość i zaangażowanie w czasie przed pandemią.
Epidemia COVID-19 wpłynęła przede wszystkim na stronę organizacyjną rankingu i nasz kontakt z samorządami. Wymusiła również zmianę terminu Kongresu Perły Samorządu, na którym co roku przedstawiamy zwycięzców.
Postaraliśmy się jednak, by nie zaważyła na ocenie odpowiedzi – zarówno gminy, jak i włodarzy wybieraliśmy przez pryzmat 2019 r.

Szerokie spektrum

Ranking został podzielony na cztery grupy uwzględniające wielkość samorządów – gminy wiejskie, gminy miejsko-wiejskie, gminy miejskie do 100 tys. mieszkańców oraz gminy miejskie powyżej 100 tys. mieszkańców. Mogły w nim wziąć udział bezpłatnie wszystkie samorządy w Polsce. Ocenie podlegały odpowiedzi w kategoriach, które mają największy wpływ na jakość życia w danej miejscowości i świadczą o sprawności zarządzania. Wzięliśmy pod uwagę informacje dotyczące finansów gminy, rynku pracy, pozyskiwania inwestorów, komunikacji z mieszkańcami i integracji lokalnej społeczności, a także oświaty, ochrony zdrowia, transportu i szczególnie ważnych obecnie tematów ochrony środowiska czy gospodarowania odpadami.
Kongres Perły samorządu w obiektywie. Dzień drugi
Kongres Perły samorządu w obiektywie. Dzień drugi

Zobacz również
Po roku przerwy wróciliśmy do wyboru najlepszych włodarzy, uznając, że ci, którzy objęli stanowisko po raz pierwszy w 2018 r., mają już za sobą pełny rok pracy, więc można pokusić się o jej ocenę.
Po raz drugi wyłoniliśmy liderów dobrych praktyk w obszarach: praca, oświata i wychowanie, klimat i jakość powietrza oraz gospodarka odpadami (patrz: obok). Jak się okazało, zagadnienia te były bardzo istotne w całym rankingu, bo stanowiły dla gmin największe wyzwania 2019 r. Rosnące koszty zagospodarowania odpadów, wzrost świadomości na temat wpływu jakości powietrza na nasze zdrowie czy zapewnienie dodatkowych zajęć edukacyjnych i wyrównywanie szans uczniów z różnych ośrodków to tematy, które – w naszym odczuciu – nabrały w ostatnim czasie ogromnego znaczenia i wymagają szczególnej aktywności władz lokalnych.
Ocenie podlegały zarówno pytania zamknięte, które pozwalały bezpośrednio porównać podejmowane przez samorządy wysiłki oraz osiągane rezultaty, jak również pytania otwarte, które dawały możliwość zaprezentowania unikalnych osiągnięć czy ciekawych pomysłów na rozwój gminy.

Zdecydowani zwycięzcy i wyrównany peleton

W przypadku niektórych samorządów ich wysoka pozycja w rankingu nas nie zdziwiła. Tak było np. z Iławą, która kolejny raz stanęła na najwyższym miejscu podium w grupie gmin wiejskich. Pokazuje to zarówno konsekwencję w działaniu, jak i dostosowanie do zmieniających się wyzwań. Drugie miejsce przypadło Strawczynowi, trzecie – mazurskiej gminie Rybno.
Wśród gmin miejsko-wiejskich zwyciężyły Prusice, które w ubiegłym roku były na drugiej pozycji. Wysoki wynik i miejsce na podium osiągnęły również Kąty Wrocławskie (drugie miejsce) i Międzychód (trzecie miejsce).
W grupie miast do 100 tys. mieszkańców, z dość zdecydowaną przewagą, wygrał Sopot. W tym przypadku uwagę zwróciliśmy m.in. na dużą aktywność samorządu we współfinansowaniu świadczeń zdrowotnych dla mieszkańców. Dalej uplasowały się Ełk i Kędzierzyn-Koźle (w zeszłym roku – na miejscu pierwszym).
W gronie największych miast, po roku przerwy, zatriumfował Gdańsk, zajmując pierwsze miejsce przed Krakowem (drugie miejsce) i Łodzią (trzecie miejsce). Zwycięzców doceniliśmy m.in. za skuteczną realizację postawionych sobie celów, takich jak wprowadzenie uchwały krajobrazowej (Gdańsk i Łódź) czy skuteczną walką ze smogiem (Kraków).

Najlepsi włodarze

Przyglądając się działaniom włodarzy, zwracaliśmy uwagę na sposób komunikacji z mieszkańcami, w tym możliwość nawiązania szybkiego kontaktu z włodarzem, zaangażowanie w życie lokalnej społeczności, działalność w organizacjach krajowych i międzynarodowych zrzeszających samorządy. Sprawdzaliśmy, jak kierują urzędem i jak sprawnie zarządzają gminnym budżetem oraz co robią, by przyciągać do swojej miejscowości inwestorów.
Wśród gmin wiejskich na pierwszej pozycji znalazł się wójt Iławy, a na drugiej wójt Strawczyna. Zajęcie najwyższych miejsc w obu rankingach przez te dwie gminy jest szczególnym osiągnięciem – oznacza to, że dobry włodarz w bezpośredni sposób wpływa na wyniki zarządzanej przez siebie gminy. Na kolejnych miejscach znaleźli się wójtowie Kłodawy, Starych Babic i Rybna, czyli gmin, które w naszym rankingu również zdobyły dużo punktów w swoich kategoriach.
W grupie gmin miejsko-wiejskich o włos wygrał burmistrz Aleksandrowa Łódzkiego, wyprzedzając włodarzy gmin Margonin i Iłowa. Niedaleko za nimi znaleźli się samorządowcy z Rawicza, Prusic, Morawicy, Goleniowa, Sianowa, Międzychodu i Strzelina.
Zwycięzcą kategorii miast do 100 tys. mieszkańców okazał się Ełk – przed Ostrowem Wielkopolskim. Tutaj również mieliśmy do czynienia z gminą, która w obu rankingach zajęła bardzo wysokie miejsce. Podium uzupełnił Ciechanów. Na kolejnych miejscach, z niewielką stratą, znalazły się Starogard Gdański, Siemianowice Śląskie, Gorlice, Legionowo, Świdnica, Bolesławiec i Przemyśl.
W grupie miast największych wygrał prezydent Gdyni, na drugim miejscu znalazła się prezydent Łodzi, natomiast trzecie miejsce przypadło prezydent Gdańska. Wysoka pozycja gmin szła zatem w parze z wysoką oceną włodarzy. Czwarte miejsce zajął prezydent Lublina, a piąte – Poznania.
W tym roku walka o tytuł Perły Samorządu okazała się dość wyrównana, w wielu przypadkach o miejscu w zestawieniu decydowała niewielka różnica punktów, zdarzyły się nawet pozycje ex aequo. Mamy nadzieję, że jest to oznaka zdrowej rywalizacji między samorządami, na której zyskują mieszkańcy.
Wszystkim uczestnikom gratulujemy i już teraz zapraszamy do udziału w kolejnej, przyszłorocznej edycji rankingu.
A tak wyłoniliśmy liderów dobrych praktyk
Wzorem ubiegłego roku częścią naszego rankingu był wybór gmin, które wyróżniają się w jakiejś dziedzinie. Wiemy bowiem, że poszerzenie konkursu o tę kategorię spotkało się z Państwa uznaniem.
Szansę na wygraną miała każda jednostka wypełniająca ankietę – niezależnie od tego, jak jest duża i jakim budżetem dysponuje. Liczył się pomysł, zaangażowanie, innowacyjność. I dobre opisanie przedsięwzięcia (bo chwalenie się wcale nie jest rzeczą prostą).
Poszukiwaliśmy liderów w obszarach tematycznych związanych z kwestiami społeczno-gospodarczymi i środowiskowymi, tj.: praca, oświata, ochrona klimatu oraz gospodarka odpadami. Laureatów wybierała Kapituła Rankingu w składzie: Bożena Ławnicka i Zofia Jóźwiak z dodatku Samorząd i Administracja Dziennika Gazety Prawnej, Maciej Rawski z firmy doradczej Deloitte i dr Paulina Legutko-Kobus ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Kierowano się następującymi kryteriami:
• innowacyjności (rozumianej wieloaspektowo),
• różnorodności podejść do rozwiązywania problemów w tej samej kategorii,
• skali, zarówno w odniesieniu do gmin, jak i zgłaszanych praktyk (skala oddziaływania i zasięgu).
W kategorii praca wskazano trzech liderów, wybierając gminy różne pod względem wielkości, charakterystyki rynku pracy, a tym samym i problemów do rozwiązania. Kapituła doceniła konsekwencję w budowaniu spójnego wizerunku opartego o branże IT, współpracę z jednostką naukową gwarantującą kadry wysokiej jakości dla lokalnej gospodarki oraz rozwój przedsiębiorczości społecznej.
W kategorii oświata wyróżniono cztery samorządy, a wspólnym mianownikiem prowadzonych przez nie działań była edukacja służąca budowaniu kompetencji cywilizacyjnych i cyfrowych.
Kategorie ochrona klimatu oraz odpady okazały się trudne dla samorządów w kontekście sformułowanych pytań liderskich. Kapituła wybrała trzy dobre praktyki z ochrony klimatu, nagradzając za bycie pierwszym polskim miastem bez węgla, kompleksowe podejście do komunikacji publicznej oraz dostrzeżenie, że ochrona klimatu to także budowanie świadomości społecznej. Co ciekawe, ta praktyka została zgłoszona w innej kategorii; Kapituła uznała jednak, że inicjatywa jest warta docenienia właśnie w tej pozycji.
W kategorii odpady nagrodzono dwa samorządy – za konsekwencję i sprawność organizacyjną oraz za drobne innowacje, przyczyniające się do budowania świadomości mieszkańców.
Wszystkim laureatom serdecznie gratulujemy!









Katedra Rozwoju Regionalnego i Przestrzennego Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie