Podejmowane przez gminy działania mające dostosować przestrzeń publiczną do potrzeb osób z niepełnosprawnościami okazały się nieskuteczne z powodu braku konsultacji z zainteresowanymi środowiskami – wynika z opublikowanego we wtorek raportu NIK.

Najwyższa Izba Kontroli w swoim raporcie przeanalizowała, czy organy administracji publicznej podejmują skuteczne działania w celu dostosowania przestrzeni publicznej do potrzeb i możliwości osób starszych i niepełnosprawnych. Kontrola obejmowała lata 2016-2017 oraz wcześniejsze i późniejsze działania, które oddziaływały na kontrolowane dziedziny.

NIK, powołując się na dane GUS, zwraca uwagę, że w 2030 r. osoby powyżej 60 lat będą stanowiły ponad 28 proc. ludności naszego kraju. Izba zaznacza, że proces starzenia się pociąga za sobą określone zmiany niemal w każdej sferze życia. Z wiekiem zwiększa się ryzyko występowania chorób i zmniejsza się poziom sprawności.

Według NIK podejmowane przez organy administracji samorządowej działania na rzecz dostosowania przestrzeni publicznej do potrzeb i możliwości osób starszych i niepełnosprawnych nie były skuteczne. Izba wskazuje, że wciąż nie mogą one swobodnie korzystać z muzeów, bibliotek z czy ośrodków kultury.

Przeprowadzona przez kontrolerów NIK – z udziałem specjalistów z zakresu dostępności przestrzeni publicznej, w tym osób z różnymi niepełnosprawnościami – ocena 94 obiektów w 24 gminach pod kątem ich dostępności dla osób z ograniczoną sprawnością wykazała, że żaden z tych obiektów nie był wolny od barier i niedogodności ograniczających lub wręcz uniemożliwiających korzystanie z nich przez osoby z niepełnosprawnościami.

Z kontroli wynika, że większość skontrolowanych gmin (22 z 27) podejmowała działania służące rozpoznaniu potrzeb i oczekiwań starszych i niepełnosprawnych mieszkańców wobec dostępności przestrzeni publicznej, ale problemem jest ich wdrażanie.

Zdaniem NIK w niewystarczającym zakresie gminy wykorzystywały udział osób starszych i niepełnosprawnych, a także specjalistów z zakresu projektowania uniwersalnego w procesie kreowania rozwiązań na rzecz poprawy dostępności przestrzeni publicznej.

Proces opiniowania i konsultacji wdrożono tylko w pięciu skontrolowanych gminach (Katowice, Cieszyn, Łódź, Skierniewice i Poznań). Większość gmin (17 z 27), mimo rozpoznania potrzeb, nie konsultowała planowanych i realizowanych w przestrzeni publicznej działań inwestycyjnych pod kątem dostępności dla osób z ograniczoną sprawnością.

W ocenie NIK brak konsultacji z zainteresowanymi środowiskami lub specjalistami planowanych i realizowanych działań w przestrzeni publicznej był jedną z przyczyn powstania bądź nieusunięcia barier w objętych kontrolą obiektach.

Według NIK większość skontrolowanych gmin nie opracowała także strategii lub planu usuwania barier z przestrzeni publicznej, co w ocenie Izby świadczy o nierzetelnym podejściu do zagadnienia poprawy jej dostępności.

Ponadto skontrolowane samorządy województw mimo zidentyfikowania najistotniejszych potrzeb w regionalnych strategiach i programach nie monitorowały poziomu realizacji przyjętych założeń bądź robiły to nierzetelnie.

Innym problemem, na który wskazuje Izba, są obowiązujące przepisy, które często są nieprecyzyjne lub wręcz dopuszczają rozwiązania niezgodne z zasadą dostępności. W konsekwencji obiekty zaprojektowane i wybudowane zgodne z prawem nie zawsze są dostępne dla osób starszych lub z niepełnosprawnościami.

W raporcie zaznaczono także, że zarządzający większością skontrolowanych obiektów użyteczności publicznej nie zapewnili ich należytego przygotowania do ewakuacji niepełnosprawnych.

Izba pozytywnie ocenia za to prace Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej dotyczące podejmowanych inicjatyw ustawodawczych oraz wyznaczania kierunków działań na rzecz poprawy dostępności przestrzeni publicznej dla osób starszych i niepełnosprawnych. Jak wskazano, resort systematycznie monitorował efekty działań podejmowanych w kraju na rzecz poprawy tej przestrzeni.

NIK na podstawie wyników kontroli wnosi m.in. o podjęcie działań, które zapewnią wprowadzenie do krajowych regulacji prawnych obowiązku stosowania zasady uniwersalnego projektowania produktów, środowiska, programów i usług. Ponadto postuluje o doprecyzowanie przepisów tak, aby wynikał z nich wprost obowiązek zapewnienia warunków i organizacji ewakuacji osób o ograniczonej sprawności, z uwzględnieniem m.in. specyfiki rodzaju i stopnia niepełnosprawności.