Organ sprawujący nadzór nad szkołami może ocenić legalność uchwały tylko od strony prawnej. W pozostałym zakresie wykracza poza ramy ustawy i konstytucji.

Wyłącznym kryterium nadzoru nad samorządem terytorialnym jest warunek legalności, czyli zgodności z prawem – orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 11 lipca 2017 r. (sygn. akt III SA/Kr 496/17, nieprawomocny). Wynika to nie tylko z art. 85 ustawy o samorządzie gminnym, ale przede wszystkim z art. 171 ust. 1 Konstytucji RP, który stanowi, że działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi tylko z punktu widzenia legalności.

Krytyka burmistrza i zwolnienie z pracy? Polityczną dyskryminację trudno udowodnić
Krytyka burmistrza i zwolnienie z pracy? Polityczną dyskryminację trudno udowodnić

Zobacz również

Orzeczenie dotyczyło warunkowej pozytywnej opinii małopolskiego kuratora oświaty do uchwały Rady Gminy Książ Wielki z 15 lutego 2017 r. w sprawie projektu dostosowania sieci szkół podstawowych i gimnazjów do nowego ustroju szkolnego. Na podstawie art. 127 przepisów wprowadzających ustawę – Prawo oświatowe postanowiła ona poprzez stopniowe wygaszanie klas gimnazjalnych zlikwidować Gimnazjum im. Stefana Żechowskiego. Małopolski kurator oświaty w opinii uznał jednak, że optymalnym rozwiązaniem jest w tym przypadku zastosowanie art. 129 ust. 1 pkt 2 u.p.w., tj. włączenie od 1 września 2017 r. gimnazjum do ośmioletniej szkoły podstawowej w Książu Wielkim. Gmina nie zgodziła się jednak z tą opinią. Do WSA w Krakowie wniosła o uchylenie warunku z pkt 3 opinii, zgodnie z którym gmina miała obowiązek włączyć gimnazjum do szkoły podstawowej. W ocenie samorządu kurator wykroczył bowiem poza własne kompetencje.

Gmina Książ Wielki wniosła o uchylenie warunku z pkt 3 opinii kuratora, polegającego na obowiązku włączenia gimnazjum do szkoły podstawowej. Krakowski sąd administracyjny zgodził się z zarzutami gminy i uchylił warunek. Stwierdził ponadto, że zawarte w art. 208 ust. 3 ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 60 ze zm., dalej u.p.w.) pojęcie „w szczególności” nie pozwala na poszerzenie kryteriów nadzoru o np. celowość, efektywność lub nawet zasadność wykorzystywania sal lekcyjnych. Tymczasem zdaniem składu orzekającego w rozpatrywanej sprawie kurator oświaty oparł swoje rozstrzygniecie w zakresie warunku nr 3 o kryterium celowości, to bowiem ocenił, że najbardziej celowym byłoby „włączenie gimnazjum do szkoły podstawowej”.
Zdaniem WSA takie działanie organu nadzoru nie znajduje podstaw prawnych. Nie może on zastępować organów samorządu we wskazywaniu sposobów wykonywania zadań oświatowych, kierując się chociażby celowością czy efektywnością. Bo gdy tak było, organy samorządu musiałyby niejako „wsłuchiwać się” w poglądy kuratora oświaty i konstruować uchwały nie tylko zgodne z prawem, ale także zgodne z oceną pozaprawną (np. celowościową) organu zewnętrznego. To zaś oznaczałoby podważanie fundamentalnej zasady samorządu, jaką jest zasada decentralizacji, i zmierzałoby w kierunku centralizacji instytucji samorządu, co de facto prowadziłoby do likwidacji samorządu terytorialnego w obecnym modelu ustroju konstytucyjnego.
OPINIA EKSPERTA
ikona lupy />
dr Mariusz Bidziński wspólnik w Kancelarii Radcowskiej Chmaj i Wspólnicy / Dziennik Gazeta Prawna
Sąd rozstrzygając sprawę, prawidłowo uchylił warunek pozytywnego zaopiniowania uchwały. Rada gminy zobowiązana była podjąć uchwałę w sprawie projektu dostosowania sieci szkół podstawowych i gimnazjów do nowego ustroju szkolnego (zgodnie z art. 206 ust. 1 przepisów wprowadzających). Nie ma jednak przeszkód, aby akt ten przewidywał stopniową likwidację gimnazjum bez łączenia go z inną szkołą lub przekształcenia w inną placówkę oświatową. Ustawodawca bowiem, zgodnie z art. 127 przepisów wprowadzających, wprost przewidział możliwość likwidowania klas gimnazjum polegającą na tym, iż z dniem 1 września 2017 r. likwiduje się klasy pierwsze, a w latach następnych kolejne oddziały dotychczasowych gimnazjów. Ponadto należy wskazać, iż art. 208 ust. 4 przepisów wprowadzających, odnoszący się do możliwości wskazania przez kuratora oświaty zmian do uchwały rady gminy, przewiduje, iż opinia kuratora może zawierać zmiany, ale należy je rozumieć jedynie w kontekście kontroli zgodności z prawem rozwiązań przyjętych w uchwale. W efekcie wybrane przez radę gminy i zgodne z prawem rozwiązanie (polegające na wygaszaniu gimnazjum, a docelowo prowadzące do całkowitego zaprzestania jego działalności, tj. do jego faktycznej likwidacji) nie może być przedmiotem zmiany rekomendowanej przez kuratora oświaty. Dlatego też za niezgodny z prawem należy uznać warunek zamieszczony w opinii odnoszący się jedynie do wyboru bardziej efektywnej bądź zasadnej – według opiniującego – możliwości działania rady gminy. Oprócz powyższego należy także wskazać, że sprawowanie w ten sposób nadzoru bezsprzecznie godziło w samodzielność przyznaną jednostkom samorządu terytorialnego.