Aneks jako forma modyfikacji treści umowy o pracę
Strony umowy o pracę mogą w drodze porozumienia zmieniającego dokonać zmiany treści umowy o pracę, zarówno zawartej na czas nieokreślony, jak i umowy terminowej. Powyższe jest konsekwencją przyznanej im tzw. swobody kontraktowej. W drodze zawartego aneksu, pracodawca i pracownik mogą dokonać zmiany warunków pracy i płacy, przy czym z inicjatywą zmian może wyjść każda ze stron stosunku pracy (nie tylko pracodawca). Warto jednak pamiętać, że pracodawca nie jest obowiązany do przyjęcia propozycji pracownika, jak i pracownik nie musi zgadzać się na zmiany proponowane przez pracodawcę. Jednakże w przypadku, gdy z inicjatywą zmian wychodzi pracodawca, a pracownik nie jest skory na nią przystać, pracodawca może dokonać tzw. wypowiedzenia zmieniającego.
Aneks, jako forma modyfikacji treści umowy o pracę, jest bardzo przydatny w praktyce. Pozwala on stronom stosunku pracy dokonać zmian w sposób zgodny i odpowiadający ich potrzebom. Przedmiotem aneksu umowy o pracę może być np. zmiana wysokości wynagrodzenia za pracę, zmiana wymiaru czasu pracy czy nawet przedłużenie trwania umowy o pracę zawartej na czas określony w celu zatwierdzenia awansu zawodowego pracownika. Swojego czasu wątpliwości prawne budziło to, czy w drodze aneksu do umowy o pracę zawartej na czas określony dłuższy niż 6 miesięcy można wprowadzić klauzulę dopuszczająca jej wcześniejsze rozwiązanie za dwutygodniowym wypowiedzeniem.
Wypowiedzenie umowy o pracę na czas określony
Zasadą jest, że umowy o pracę na czas określony nie podlegają wypowiedzeniu. Nie ma natomiast przeszkód prawnych, by za wypowiedzeniem rozwiązać umowę o pracę zawartą na okres próbny czy czas nieokreślony. Dopuszczalne jest również wypowiedzenie umowy zawartej na czas zastępstwa innego pracownika. Natomiast w przypadku umów o pracę zawieranych na czas określony wypowiedzenie jest możliwe, ale pod warunkiem, że:
• Umowa zawarta jest na okres dłuższy niż 6 miesięcy;
• W umowie strony przewidziały dopuszczalność wcześniejszego rozwiązania tej umowy
Powyższe warunki muszą zostać spełnione łącznie. W praktyce pojawił się jednak problem, czy pracownik i pracodawca mogą wprowadzić powyższą klauzulę w drodze aneksu do umowy. Nierzadko bowiem jest tak, że w chwili zawierania umowy strony nie przewidywały dopuszczalności jej rozwiązania za wypowiedzeniem, jednak z czasem uznały, że postanowienie umożliwiające tak pracownikowi jak i pracodawcy wcześniejsze rozwiązanie tej umowy za dwutygodniowym wypowiedzeniem w pełni zrealizuje ich interesy. Nie zawsze jest tak, że umowa na czas określony zawierana jest na rok czy dwa. Przepisy Kodeksu pracy nie wskazują bowiem ani dolnej ani górnej granicy czasu trwania umowy na czas określony (zob. R. Terlecki, N. Szok, Prawo pracy w praktyce, Warszawa 2015, s. 40). Wprawdzie zawieranie długoterminowych umów o pracę na czas określony może być uznane za obejście prawa i w konsekwencji umowy te traktowane są jak umowy zawarte na czas nieokreślony, to nie wolno zapominać, że w konkretnych przypadkach zawarcie umowy np. na okres 5 lat będzie uzasadnione okolicznościami. Zawieranie długoterminowych umów o pracę jest uzasadnione wtedy, gdy szczególne przepisy ustawowe w sposób wyczerpujący określają okoliczności i przesłanki dopuszczalności zawierania wyłącznie takich umów, bądź gdy strony stosunku pracy jednoznacznie i zgodnie zmierzały do zawarcia pracowniczego kontraktu terminowego, któremu nie sprzeciwia się poczucie sprawiedliwości oparte na usprawiedliwionym społeczno-gospodarczym przeznaczeniu prawa i zasadach współżycia społecznego (zob. wyr. SN z dnia 7 września 2005 r., II PK 294/04). Dlatego można uznać, że również w przypadku umowy o pracę zawieranej na czas określony trwającej kilka lat zasadnym jest umieszczenie klauzuli umożliwiającej jej rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem.
Strony mogą modyfikować treść umowy o pracę na czas określony dłuższy niż 6 miesięcy także w formie aneksu do wcześniej już zawartej umowy
Zgodnie z normą art. 33 Kodeksu pracy, przy zawieraniu umowy o pracę na czas określony, dłuższy niż 6 miesięcy, strony mogą przewidzieć dopuszczalność wcześniejszego rozwiązania tej umowy za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Nie ma jednak przeszkód prawnych, aby pracownik i pracodawca wprowadzili możliwość wypowiedzenia umowy zawartej na czas określony dłuższy niż 6 miesięcy w formie aneksu. Warto bowiem przypomnieć, że skoro w każdym czasie umowa o pracę zawarta na czas określony może zostać rozwiązana za porozumieniem stron, to tym bardziej nie ma uzasadnienia prawnego ograniczenie możliwości wprowadzania do ww. umowy postanowienia o dopuszczalności jej wypowiedzenia, oczywiście pod warunkiem, że umowa ta zawarta jest na czas dłuższy niż 6 miesięcy. W orzecznictwie podkreśla się, że o możliwości wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony decyduje wola stron, zaś z istoty zasady swobody kontraktowej wynika, że strony mogą modyfikować treść umowy o pracę na czas określony, dłuższy niż 6 miesięcy, także w formie aneksu do wcześniej już zawartej umowy (zob. uzas. uchw. SN z dnia 14 czerwca 1994 r., I PZP 26/94). Tym samym w powyższym przypadku aneks do umowy o pracę jest dopuszczalny.
Podstawa prawna
Art. 25, art. 33 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (T.j. Dz.U. z 2014 r., poz.1502)