Spółdzielnia socjalna jest rodzajem spółdzielni pracy, a jej celem jest reaktywacja zawodowa i społeczna jej członków. Przepisy określają dokładnie, kto może do takiej spółdzielni należeć.

Spółdzielnia socjalna, podobnie jak i inne spółdzielnie, o których mówi prawo spółdzielcze, jest dobrowolnym zrzeszeniem osób, prowadzącym działalność gospodarczą w interesie swoich członków oraz w oparciu o ich osobistą pracę.

Charakterystyczne dla spółdzielni socjalnej jest to, iż ma ona prawo prowadzić działalność gospodarczą, ale zysk osiągany z tej działalności nie jest celem samym w sobie, a jedynie środkiem do realizacji celów statutowych. Spółdzielnia socjalna może również prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków oraz ich środowiska lokalnego, a także działalność społecznie użyteczną w sferze zadań publicznych, określonych w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Ustawa o spółdzielniach socjalnych z 2006 roku przewiduje dwa typy takich podmiotów.

Spółdzielnia osób fizycznych

Pierwszy typ spółdzielni socjalnej to spółdzielnia osób fizycznych, które posiadają pełną zdolność do czynności prawnych i należą jednocześnie do jednej z określonych w ustawie grup wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym. Chodzi o:

  • osoby bezrobotne w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
  • osoby, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1-4, 6, 7 ustawy o zatrudnieniu socjalnym, czyli:
  • bezdomni realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności (w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej);
  • uzależnieni od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego;
  • uzależnieni od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej;
  • chorzy psychicznie (w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego);
  • zwalniani z zakładów karnych, mający trudności w integracji ze środowiskiem (w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej);
  • uchodźcy realizujący indywidualny program integracji (w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej), którzy podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu na swoją sytuacją życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym;
  • osoby niepełnosprawne w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Zgodnie z przepisami, aby założyć tego typu spółdzielnię wymagane jest również, aby co najmniej 5 - i nie więcej niż 50 - osób zostało członkami stowarzyszenia (z wyjątkiem spółdzielni powstałych z przekształceń spółdzielni inwalidzkich). Ponadto członkami spółdzielni mogą być również osoby spoza powyżej wymienionych grup (ustawa nazywa ich specjalistami), o ile stanowią mniej niż 50 proc. załogi.

Prawo nie wprowadza natomiast limitów, jeśli chodzi o liczbę spółdzielni, do których można należeć - każdy może być więc członkiem wielu tego typu podmiotów.

Więcej o zakładaniu spółdzielni socjalnej dowiesz się tutaj>>

Spółdzielnia osób prawnych

Drugim typem spółdzielni socjalnej jest ta zakładana przez osoby prawne. Wymagany jest przy tym udział przynajmniej dwóch spośród następujących osób prawnych:

  • organizacje pozarządowe (w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie);
  • jednostki samorządu terytorialnego;
  • kościelne osoby prawne.

Po założeniu spółdzielni socjalnej osoby prawne są zobowiązane do zatrudnienia co najmniej pięciu osób z grup osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym, w terminie sześciu miesięcy od dnia wpisu spółdzielni socjalnej do Krajowego Rejestru Sądowego.

Jak otrzymać dofinansowanie z urzędu pracy na założenie spółdzielni socjalnej przeczytasz tutaj>>

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. Nr 94, poz. 651)

Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2013 r. poz. 1443)

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. 2003 Nr 96 poz. 873)

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. 2004 nr 99 poz. 1001)

Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz.U. 2003 nr 122 poz. 1143)