Prokurator generalny uważa, że brak możliwości tworzenia związków zawodowych przez pracowników zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych narusza Konstytucję RP.
W Trybunale Konstytucyjnym czeka na rozpoznanie wniosek Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych (OPZZ) przyznający prawo tworzenia związków i przynależności do nich pracownikom zatrudnionym na kontraktach cywilnych(K 1/13). Na razie stanowisko w tej sprawie zajął prokurator generalny, który uznał, że obecne rozwiązania dotyczące wolności związkowej są niezgodne z konstytucją i konwencją nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy.
OPZZ uważa, że art. 2 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2001 r., nr 79, poz. 854) w sposób niezgodny z ustawą zasadniczą ogranicza tzw. prawo koalicji, czyli możliwość zrzeszania się w związki, tylko do zatrudnionych na podstawie stosunku pracy. Zgodnie z tym przepisem takie uprawnienie przysługuje także członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz osobom wykonującym pracę na podstawie umowy agencyjnej, jeżeli nie są pracodawcami. Ponadto prawo wstępowania do związków zawodowych mają zatrudnieni związani z zakładem pracy umową nakładczą.
Prokurator generalny w swoim stanowisku zgodził się z OPZZ, stwierdzając, że ustawa o związkach zawodowych operuje wąskim rozumieniem pojęcia „pracownik”. Potwierdza, że takie rozwiązanie wywołuje skutek w postaci ograniczenia prawa tworzenia związków i przystępowania do niektórych kategorii osób zatrudnionych, niebędących pracownikami w rozumieniu kodeksu pracy.
Prokurator uważa, że brak racjonalnych przesłanek, by w zakresie prawa zrzeszania się w związki osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych były traktowane gorzej niż agenci. Zauważa też, że kwestionowane ograniczenie pozostaje w sprzeczności z przepisem art. 1 ust. l ustawy, który definiuje związki zawodowe jako organizacje ludzi pracy, a nie tylko pracowników.
Prokurator zauważa, że organizacje związkowe są powołane do reprezentowania i obrony ich interesów zawodowych i socjalnych. Jego zdaniem prawo tworzenia związków i przystępowania do nich powinno być przyznane możliwie wszystkim osobom zatrudnionym, także tym pracującym na podstawie umów cywilnoprawnych i samozatrudnionym.
Dlatego jego zdaniem należy uznać, że przepis art. 2 ust. l ustawy o związkach zawodowych ogranicza prawo tworzenia związków zawodowych i wstępowania do nich tylko do pracowników, którzy świadczą pracę na podstawie stosunku pracy, i przez to narusza art. 12 oraz art. 59 ust. 1 Konstytucji RP. Trybunał Konstytucyjny nie jest związany stanowiskiem prokuratora generalnego.