Od 1 października matka lub ojciec nie będą mogli wybrać całej puli urlopu wychowawczego. Każde z nich dostanie wyłączne prawo do jednego miesiąca. Po zmianach oboje będą mogli dłużej jednocześnie sprawować opiekę nad potomkiem.

Czy niewykorzystana część przepada

Pani Dominika przebywa obecnie na urlopie rodzicielskim. Sama wychowuje małe dziecko. Jest zainteresowana wykorzystaniem urlopu wychowawczego. Słyszała jednak, że ten w pełnym wymiarze można wykorzystać jedynie w sytuacji, gdy będą na nim przebywać zarówno ojciec dziecka, jak i matka. Czy to oznacza, że samotni rodzice (np. gdy drugi nie żyje) będą dyskryminowani i stracą część wychowawczego?
Wprowadzenie nieprzenoszalnej części urlopu wychowawczego ma na celu wymuszenia podziału obowiązków związanych z opieką nad dzieckiem między ojca i matkę. Generalną zasadą, którą wybrał ustawodawca, jest więc rozwiązanie, zgodnie z którym każdemu z rodziców lub opiekunów przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca wychowawczego. Prawa tego nie można przenosić na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka. Oznacza to, że każdemu z nich z 36 miesięcy urlopu wychowawczego należy się po jednym miesiącu. Pozostały czas, czyli 34 miesiące, rodzice mogą dzielić dowolnie i z tego uprawnienia może korzystać także tylko jedno z nich. Tak więc matka dziecka, w sytuacji gdy jego ojciec nie wykorzysta swojej miesięcznej części urlopu, będzie mogła dysponować 35 miesiącami wychowawczego. Niewykorzystana przez ojca miesięczna część nie może być przejęta przez matkę i po prostu przepada.
Na szczęście ustawodawca przewidział pewne wyjątki od tej zasady. W pewnych sytuacjach rodzic będzie mógł samodzielnie wykorzystać całą 36-miesięczną pulę wychowawczego. Taka możliwość będzie np. w sytuacji, gdy drugie z rodziców dziecka nie żyje. Ponadto będzie to możliwe, jeżeli drugiemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo gdy został jej pozbawiony, a także gdy uległa ona ograniczeniu lub zawieszeniu.
Zatem w sytuacji, gdy rodzice dziecka są rozwiedzeni, ale oboje mają władzę rodzicielską nad dzieckiem, muszą współdziałać, by wykorzystać w pełni wymiar urlopu wychowawczego określony w kodeksie pracy.
Podstawa prawna
Par. 4 i par. 9 art. 186 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).

Czy liczy się tylko zakładowy staż pracy

Zaraz po studiach pani Monika podjęła pracę. Kilka miesięcy później urodził się jej syn. Ojciec dziecka nie pracuje. Ma on zamiar po zakończeniu urlopu rodzicielskiego przez panią Monikę i po jej powrocie do pracy skorzystać z wychowawczego, by przejąć opiekę nad dzieckiem. Czy to możliwe, skoro obecnie nie jest zatrudniony, a wcześniej pracował na czas określony jedynie przez kilka miesięcy?
Urlop wychowawczy jest świadczeniem, do którego mają prawo pracownicy, którzy udokumentują co najmniej 6-miesięczny staż pracy. Zgodnie z przepisami do tego sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się wszystkie poprzednie okresy. Osoba ubiegająca się o urlop powinna więc wykazać pracodawcy, że ma odpowiedni staż pracy. Można to zrobić na podstawie świadectw pracy, w których znajduje się informacja o okresie zatrudnienia. Osoba ubiegająca się o wychowawczy nie musi wykazać się ciągłością zatrudnienia. Między poszczególnymi okresami pracy mogą być przerwy, ważne, by łączny czas pracy wynosił 6 miesięcy.
Ojciec dziecka, by skorzystać z wychowawczego, nie musi mieć odpowiedniego stażu w chwili jego urodzenia, ważne, by mógł go wykazać w chwili jego rozpoczęcia. Prawo do wychowawczego można zrealizować kilka lat po urodzeniu dziecka, więc wymagany staż uprawniający do tego urlopu można wypracować bez przeszkód.
Podstawa prawna
Par. 1 art. 186 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).

Czy wychowawczy można będzie dzielić na więcej części

Pani Sylwia wykorzystała już cztery części urlopu wychowawczego. Słyszała, że od października wychowawczy będzie można wybierać w pięciu częściach. Czy w przypadku gdy dziecko jest jeszcze w wieku uprawniającym do takiego wolnego, będzie mogła skorzystać z dodatkowej części?
Nowe przepisy nadal przewidują możliwość wykorzystywania urlopu wychowawczego w częściach. Ten czas wolny od pracy przeznaczony na opiekę mógł być dzielony na cztery niezależne części. Od 1 października 2013 r. rodzice mogą dzielić wychowawczy na pięć części. Ta pula jest łączna dla obojga rodziców – nie jest tak, że matce dziecka przysługuje prawo do pięciu części wychowawczego i swoje pięć części ma ojciec. O długości poszczególnych części wychowawczego decydują rodzice w zależności od potrzeb nie muszą być one realizowane bezpośrednio jedna po drugiej. W przeciwieństwie do urlopu rodzicielskiego, nie ma przeszkód, by między poszczególnymi jego częściami były nawet wielomiesięczne przerwy.
Może się zdarzyć, że rodzice dziecka wykorzystali już cztery części urlopu wychowawczego, ale jeszcze została im np. kilkumiesięczna jego część. Jeżeli ich dziecko nadal jest w wieku uprawniającym do wychowawczego, to będą mogli od 1 października wykorzystać dodatkową piątą część tego urlopu. Zgodnie z ustawą nowelizującą kodeks pracy rodzice lub opiekunowie dziecka, którzy do dnia wejścia w życie ustawy korzystali z urlopu wychowawczego na dane dziecko w częściach, od 1 października mają prawo do wykorzystania takiego urlopu w liczbie części stanowiącej różnicę między liczbą części określoną w art. 186 par. 8 ustawy zmienianej a liczbą części urlopu już wykorzystanych na dane dziecko.
Podstawa prawna
Par. 8 art. 186 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Art. 2 ust. 2 ustawy z 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy (Dz.U. poz. 1028).

Czy rodzice mogą być dłużej razem na wychowawczym

Rodzice bliźniąt ze względu na podwójną ilość obowiązków opiekuńczych postanowili wykorzystać część wychowawczego wspólnie. Niestety teraz dziećmi opiekuje się tylko matka. Czy nowe przepisy coś zmieniły w zasadach wykorzystania wychowawczego jednocześnie przez oboje rodziców?
Nowe przepisy wprowadziły korzystne dla rodziców zmiany dotyczące możliwości jednoczesnego korzystania z wychowawczego. Utrzymane zostało rozwiązanie pozwalające na wspólne korzystanie z części wychowawczego przez oboje rodziców. Zgodnie z nowymi przepisami od 1 października tego roku rodzice lub opiekunowie będą mogli jednocześnie korzystać z takiego urlopu przez okres nieprzekraczający 4 miesięcy. Do 1 października okres ten nie może przekraczać 3 miesięcy.
Rodzice lub opiekunowie dziecka, którzy do dnia wejścia w życie nowych przepisów o urlopie wychowawczym jednocześnie korzystali z takiego urlopu, od dnia wejścia w życie zmian mają prawo do jednoczesnego korzystania z takiego urlopu w wymiarze stanowiącym różnicę między nowym 4-miesięcznym wymiarem obowiązującym od 1 października a wymiarem urlopu wychowawczego już wspólnie wykorzystanym. Zatem rodzice, którzy wykorzystali np. dwa miesiące wspólnego urlopu, od 1 października będą mogli jeszcze skorzystać z dodatkowych dwóch miesięcy wspólnej opieki, pod warunkiem że ich dziecko jest w wieku uprawniającym do wychowawczego.
Podstawa prawna
Art. 186 par. 6 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Art. 2 ust. 1 ustawy z 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy (Dz.U. poz. 1028).

Czy wychowawczy można będzie wybrać do 5. urodzin

W miejscowości, w której mieszkają rodzice Michała, trudno o miejsce w przedszkolu. Martwią się, co zrobią, gdy ich syn nie dostanie tam miejsca. Rozwiązaniem byłoby ewentualne skorzystanie z wychowawczego, ale obecnie można go wykorzystać jedynie do ukończenia przez dziecko 4. roku życia. Czy nowe przepisy zmieniają coś w tym zakresie?
Od 1 października urlop wychowawczy można będzie wykorzystać dłużej niż dotychczas. Zgodnie z nowymi przepisami pracodawca będzie udzielał takiego urlopu do czasu ukończenia przez dziecko 5. roku życia.
Jeżeli jednak z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecko wymaga osobistej opieki pracownika, niezależnie od podstawowego 36-miesięcznego urlopu wychowawczego, może być udzielony urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy, jednak na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia.
Podstawa prawna
Art. 186 par. 2 i par. 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).

Czy można przerwać urlop bez zgody szefa

Pani Beata korzysta z wychowawczego, a rodzinę utrzymuje małżonek. Niestety firma, w której jest on zatrudniony, pada z powodu braku zamówień. Prawdopodobnie mąż straci pracę, bo rozpoczęła się procedura zwolnień grupowych. W takiej sytuacji pani Beata będzie musiała wrócić do pracy. Czy nowe przepisy o wychowawczym zmieniają zasady powrotu do firmy osób opiekujących się dzieckiem?
Nowe przepisy nie zmieniają zasad dotyczących powrotu do pracy z urlopu wychowawczego zarówno w sytuacji, gdy upłynie wnioskowany przez pracownika okres, a także gdy pracownik chce wcześniej wrócić do firmy.
Zatem zgodnie z przepisami pracodawca musi dopuścić pracownika po zakończeniu urlopu wychowawczego do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym.
Te same zasady dotyczą sytuacji, gdy pracownik wcześniej wróci do pracy z wychowawczego. Należy jednak pamiętać, że wcześniejszy powrót jest możliwy w każdym czasie, jeżeli zgodzi się na to pracodawca. Ponadto pracownik może wrócić do firmy bez zgody szefa, jeśli najpóźniej na 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy powiadomi o tym swojego pracodawcę.
Podstawa prawna
Art. 1863 i art. 1864 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).