Gdy w samorządzie likwidowane jest stanowisko i nie można wskazać urzędnikowi nowej posady zgodnej z jego kwalifikacjami, to należy rozwiązać z nim stosunek pracy, albo zastosować wypowiedzenie zmieniające.
W przypadku reorganizacji jednostki samorządowej pracownika tam zatrudnionego na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym, można przenieść na inne odpowiadające jego kwalifikacjom. Trzeba jednak wykazać, że likwidacja zajmowanego przez niego stanowiska uniemożliwia wykonywanie przez niego dotychczasowych obowiązków. Tak wynika z art. 23 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych. Przepis ten jest tożsamy z art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów państwowych w zakresie dotyczącym możliwości przenoszenia na inne stanowisko.
Brak wytycznych
Przeniesienie, o którym mowa w art. 10 ust. 1a, jest samodzielną konstrukcją prawną, odmienną od unormowanego w kodeksie pracy wypowiedzenia warunków pracy lub płacy (wyrok Sądu Najwyższego z 19 kwietnia 2010 r., sygn. akt II PK 310/09 LEX nr 602698). Z uwagi na daleko posuniętą zbieżność przywołanych wyżej uregulowań, linia orzecznicza będzie miała, poza drobnymi wyjątkami, zastosowanie również do interpretacji zapisów art. 23 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych. We wszystkich orzeczeniach odnoszących się do tej kwestii SN stał na stanowisku, że przeniesienie jest dopuszczalne, byleby nowe stanowisko odpowiadało kwalifikacjom podwładnego, którego ono dotyczy.
W żadnym z orzeczeń SN nie wskazał jednak na jakiej podstawie i w jaki sposób należy badać, czy nowe stanowisko pracy jest odpowiednie ze względu na kwalifikacje pracownika. Jedynie w wyroku z 8 lipca 2008 r. (sygn. akt II PK 358/07 OSNP 2009/23-24/309) stwierdził, że z art. 10 ust. 1a ustawy o pracownikach urzędów państwowych nie wynika prawo wyboru innego stanowiska służbowego, jeżeli to, na które podwładny został przeniesiony, odpowiada jego kwalifikacjom. Sąd nie pogłębił jednak swej analizy i nie wskazał, w jaki sposób należy dokonać takiej oceny.
Ścisła wykładnia
Pozostawienie wyżej wymienionej kwestii wyłącznej ocenie pracodawcy, zwłaszcza samorządowego, prowadziłoby do niebezpiecznych nadużyć. Wykorzystując swą pozycję dominującą w stosunku pracy mógłby np. wymuszać na pracowniku określone zachowania, czy też dopuszczałby się praktyk mobbingowych, powierzając osobie z wysokimi, specjalistycznymi kwalifikacjami stanowisko pracy wymagające zdecydowanie niższych kompetencji.
Jak zasadnie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 4 listopada 2008 r. (sygn. akt II PK 81/08 OSNP 2010/7-8/92), wskazana powyżej możliwość daleko idącej, jednostronnej zmiany podstawowych warunków stosunku pracy (...) wymaga ścisłej wykładni przesłanek jej zastosowania. Wykładnia rozszerzająca jest niedopuszczalna. Dlatego do oceny, czy zaproponowane stanowisko odpowiada kwalifikacjom przenoszonego pracownika, konieczne jest zastosowanie kryteriów obiektywnych, mających odniesienie do wszystkich pracowników samorządowych. Takie kryteria zawarte są w rozporządzeniu Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. nr 50, poz. 398 z późn. zm). Jak wynika z par. 1 pkt 2 rozporządzenie to określa między innymi minimalne wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania pracy na poszczególnych stanowiskach. Czyli takie, bez których dana osoba nie może zajmować określonego stanowiska.
Szczególne rozwiązania
Przywołany akt w większości przypadków wskazuje wykształcenie, umiejętności zawodowe oraz staż pracy. Jednak w odniesieniu do nielicznych stanowisk, takich jak główny księgowy, audytor wewnętrzny lub radca prawny, odsyła do odrębnych przepisów. W takiej sytuacji uznać należy, że aby nowe stanowisko odpowiadało kwalifikacjom przenoszonego pracownika, musi spełniać również wymogi tam określone.
Dla przykładu, aby pracować jako radca prawny, konieczne jest spełnienie przesłanek określonych przez art. 23 i 24 ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 10, poz. 65 z późn. zm.). Zatem w sytuacji, gdy w związku ze zmianami organizacyjnymi likwidowane jest w jednostce samorządowej stanowisko radcy prawnego, a pracodawca decyduje się zastosować art. 23 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych, to na nowej posadzie minimalne wymagania kwalifikacyjne muszą wynikać z ustawy o radcach. Niedopuszczalne i sprzeczne w prawem jest zlecenie radcy prawnemu wykonywania obowiązków, które wymagają niższych uprawnień, np. stanowiska specjalisty.
W tych wyjątkowych sytuacjach, gdy w samorządowej jednostce organizacyjnej likwidowane jest stanowisko, a pracodawca nie ma możliwości wskazania pracownikowi nowej posady odpowiadającej jego kompetencjom, to uznać należy, że art. 23 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych nie może być zastosowany. Wtedy w zależności od intencji pracodawca winien albo rozwiązać stosunek pracy, albo zastosować wypowiedzenie zmieniające. Ustawodawca nie przewidział bowiem możliwości wystąpienia takiej szczególnej okoliczności i nie zawarł w ustawie o pracownikach samorządowych stosownej regulacji.
Nie można zatem zgodzić się z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z 7 stycznia 2010 r. (sygn. akt II PK 163/09 LEX nr 570331), że regulacja ustawy o pracownikach urzędów państwowych ma charakter szczególny i autonomiczny. Sąd stwierdził, że unormowanie dotyczące nawiązania, zmiany i rozwiązania stosunku pracy z urzędnikiem państwowym, zawarte w rozdziale 2 powyższej ustawy, jest pełne, a co za tym idzie stosowanie w tym zakresie przepisów k.p. jest wyłączone. Jak wyżej wykazano, powyższe uregulowania w odniesieniu do kwestii kwalifikacji przenoszonych pracowników nie mają charakteru zupełnego, zawierają luki i zachodzi potrzeba zastosowania instytucji przewidzianych w kodeksie pracy, a zwłaszcza wypowiedzenia zmieniającego.
Ważne
Sąd Najwyższy w orzeczeniach prezentuje stanowisko, że przeniesienie pracownika samorządowego jest dopuszczalne, pod warunkiem że nowe stanowisko odpowiada kwalifikacjom podwładnego, którego ono dotyczy
Podstawa prawna
Art. 10 ust. 1a ustawy 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 86, poz. 953 z późn. zm.). Art. 23 ust. 1 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. nr 223, poz. 1458 z późn. zm.).
sędzia Krzysztof Rybka