Wypowiadając pracownikowi umowę o pracę, pracodawca nabywa uprawnienie do wysłania go na przymusowy urlop wypoczynkowy. Często po wypowiedzeniu firma zwalnia też podwładnego z obowiązku świadczenia pracy. Dokonując takich uzgodnień, należy dokładnie ustalić, z czego wynika brak obowiązku świadczenia pracy. Zwolnienia od świadczenia pracy nie można bowiem utożsamiać z wykorzystywaniem urlopu wypoczynkowego. Jeśli zaś urlop nie zostanie wykorzystany, pracownik nabywa prawo do ekwiwalentu.

Decyduje wola stron

W wyroku z 26 kwietnia 2011 r. (II PK 302/10, niepubl.) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia umowy o pracę może być wynikiem porozumienia zawartego między pracodawcą i pracownikiem. Dochodzi wówczas do zawarcia dodatkowej umowy między stronami stosunku pracy, kształtującej wzajemne prawa i obowiązki stron w okresie wypowiedzenia. Jeżeli z takiej umowy nie wynika obowiązek podwładnego wykorzystania urlopu wypoczynkowego w okresie nieświadczenia pracy (zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy), to firma nie może pracownika zobowiązać do wykorzystania urlopu w tym okresie.

Firma może, ale nie musi, uwzględnić wnioski pracownika w sprawie urlopu

Jednocześnie Sąd Najwyższy wyraźnie stwierdził, że udzielenie urlopu w okresie wypowiedzenia zależne jest jedynie od woli pracodawcy, której pracownik nie może się sprzeciwić. Prawo pracodawcy do wysłania pracownika na przymusowy urlop wypoczynkowy w okresie wypowiedzenia, nawet wbrew jego woli, wynika wprost z art. 1671 kodeksu pracy. Uprawnienia firmy w tym zakresie są zatem szersze niż ma to miejsce w przypadku pracownika, któremu umowy nie wypowiedziano. Podwładny, który nie jest w okresie wypowiedzenia, może zostać zmuszony do wykorzystania wyłącznie zaległego urlopu. A zwalniany pracownik – także tego przysługującego za bieżący rok kalendarzowy.
Pamiętać jednak należy, że pracodawca może udzielić tylko części urlopu za dany rok odpowiadającej przepracowanej u niego części roku kalendarzowego (ustalonej proporcjonalnie na podstawie art. 1551 k.p.). Wybierając termin udzielenia urlopu w okresie wypowiedzenia, firma może, ale nie musi, uwzględniać wniosków pracownika, ponieważ ostateczna decyzja należy w tym przypadku do niej. Z powyższych względów, jeśli urlop jest krótszy od okresu wypowiedzenia, pracownik nie może wykorzystać go wbrew woli pracodawcy w innym terminie.

Czas na realizację prawa

Termin, w którym firma uzyskuje prawo do przymusowego udzielenia urlopu pracownikowi, rozpoczyna swój bieg od chwili złożenia oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy o pracę. Kończy się on wraz z upływem terminu wypowiedzenia. Podwładny może wiec zostać zobowiązany do wykorzystania urlopu już następnego dnia po złożeniu (przez pracodawcę lub niego samego) oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy o pracę.
W cytowanym wcześniej orzeczeniu Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na to, że aby odróżnić urlop wypoczynkowy udzielony pracownikowi na podstawie art. 1671 k.p. od innego zwolnienia z obowiązku wykonywania pracy w okresie wypowiedzenia umowy o pracę (z innych przyczyn niż zwolnienie urlopowe), pracodawca powinien wyraźnie udzielić zatrudnionemu urlopu wypoczynkowego przez określenie jego granic czasowych (od konkretnego dnia do innego dnia).

Trzeba uzyskać zgodę

Sytuacja komplikuje się wtedy, gdy pracodawca wcześniej zwolnił pracownika z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia, a ten ofertę tę zaakceptował. Uznać bowiem należy, że w tych okolicznościach, skoro firma wcześniej zawarła z podwładnym porozumienie (choćby dorozumiane) co do zwolnienia go z obowiązku wykonywania pracy w okresie wypowiedzenia umowy o pracę, powinna uzyskać zgodę zwalnianej osoby na uchylenie tego porozumienia.
Dopiero taka zgoda pozwala zobowiązać pracownika do wykorzystania urlopu wypoczynkowego. Może być ona wyrażona w sposób dorozumiany. Sąd Najwyższy podkreślał jednak, że musi być jednoznaczna i nie budzić wątpliwości co do rezygnacji przez podwładnego z uzgodnionego wcześniej przez strony zwolnienia od obowiązku wykonywania pracy w okresie wypowiedzenia umowy o pracę z innych przyczyn – na rzecz udzielenia mu w tym okresie urlopu wypoczynkowego na podstawie art. 1671 k.p.
Jeżeli bowiem pracodawca nie będzie w stanie wykazać, że zgodę taką uzyskał, będzie zobowiązany do wypłacenia ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.
Podstawa prawna
Art. 1671 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).