Osoba objęta ubezpieczeniem chorobowym dobrowolnie, a więc m.in. zleceniobiorca, nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni tego ubezpieczenia. Jest to okres wyczekiwania na ten rodzaj zasiłku.

Zatrudniamy zleceniobiorcę od 13 stycznia 2020 r., który wynagradzany jest stawką 18 zł za godzinę. Ponadto otrzymuje premię kwartalną, która wynosi 10 proc. wartości zrealizowanej sprzedaży (zazwyczaj od 700 zł do 1200 zł). Zleceniobiorca od razu, czyli od 13 stycznia, przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Przedłożył nam w sierpniu zwolnienie z powodu pobytu w szpitalu – 10 dni. W marcu zleceniobiorca chorował, przez co jego wynagrodzenie było niższe, z tym że nie uzyskał zasiłku z powodu trwania okresu wyczekiwania. Czy do obliczeń podstawy zasiłku przyjąć marzec? W kwietniu zarobków nie uzyskał ze względu na stan epidemii. Jak ustalić podstawę wymiaru zasiłku chorobowego?

odpowiedź

Zasiłek chorobowy z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przysługuje osobie niebędącej pracownikiem po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia. Zleceniobiorca jest objęty ubezpieczeniem chorobowym i zaliczył już okres wyczekiwania. Za sierpień przysługuje mu więc zasiłek chorobowy. Na podstawę wymiaru zasiłku będzie się składało zarówno wynagrodzenie osiągnięte ze stawki godzinowej, jak i premia kwartalna w wysokości 1/6 kwot wypłaconych za I i II kwartał. Do podstawy należy przyjąć przychód po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. podstawy wymiaru składki chorobowej. Przychód za marzec i kwiecień należy uwzględnić w obliczeniach. [ramka]

Nie od razu chorobowe

Osoba objęta ubezpieczeniem chorobowym dobrowolnie, a więc m.in. zleceniobiorca, nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni tego ubezpieczenia. Jest to okres wyczekiwania na ten rodzaj zasiłku.
Do okresu wyczekiwania zalicza się poprzednie okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego przysługującego w czasie trwania tytułu ubezpieczenia chorobowego również jest traktowany jako okres ubezpieczenia chorobowego. Podobnie jest w przypadku okresu niezdolności do pracy z powodu choroby, za który ubezpieczony nie ma prawa do zasiłku chorobowego z powodu niewypracowania okresu wyczekiwania. Przy ustalaniu okresu wyczekiwania traktuje się go na równi z okresem ubezpieczenia chorobowego.
Oznacza to, że okres choroby w marcu, z tytułu której zleceniobiorca jeszcze nie miał prawa do zasiłku, zalicza się jako okres ubezpieczenia.

Inaczej niż u pracowników

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru tego świadczenia uwzględnia się kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tej podstawy wymiaru. Z kolei podstawę wymiaru składki chorobowej stanowi przychód z tytułu umowy-zlecenia w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli odpłatność za jej wykonywanie określono m.in. w kwotowej stawce godzinowej.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się przychód uzyskany za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek. Za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego uważa się także kolejne nieprzerwane okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu z tego samego tytułu (np. kolejne umowy-zlecenia zawarte z tym samym zleceniodawcą, kolejne okresy prowadzenia działalności pozarolniczej) oraz okresy, między którymi wystąpiła przerwa przypadająca na niedzielę lub inny dzień ustawowo wolny od pracy.
Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12-miesięcznego okresu, to podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętny miesięczny przychód za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku dla wykonawcy zlecenia nie ma zastosowania zasada, zgodnie z którą z podstawy tej wyłącza się składniki wynagrodzenia, do których ubezpieczony zachowuje prawo w okresie pobierania danego zasiłku, jeżeli są one wypłacane za ten okres. Innymi słowy, u zleceniobiorcy przyjmuje się do obliczenia podstawy zasiłkowej wszystkie przychody oskładkowane (w faktycznej wysokości, bez uzupełniania) bez względu na to, czy są wypłacane za okres poboru zasiłku, czy też nie.
Aby ustalić wysokość podstawy wymiaru zasiłku ze zlecenia, należy zliczyć wynagrodzenie osiągnięte przez zleceniobiorcę za okres 12 miesięcy (bądź krótszy), a następnie podzielić sumę przez liczbę miesięcy, w których to wynagrodzenie zostało osiągnięte, uzyskując w ten sposób przeciętny miesięczny przychód.

Składnik kwartalny

Zleceniobiorca, o którym mowa w pytaniu, otrzymuje wynagrodzenie według stawki godzinowej oraz kwartalną premię zmienną wynikową. Wykonuje zlecenie od 13 stycznia 2020 r., więc podstawę zasiłkową należy ustalić z przychodu za okres od lutego do lipca, bo to są pełne miesiące ubezpieczenia. Styczeń należy wykluczyć ze względu na rozpoczęcie wykonywania pracy w trakcie miesiąca.
Osobom niebędącym pracownikami wlicza się do podstawy wymiaru zasiłku również składniki przychodu przysługujące za okresy kwartalne, na zasadach takich jak w przypadku pracowników. Oznacza to, że np. premie wlicza się do przeciętnego miesięcznego przychodu przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w wysokości stanowiącej 1/12 kwot wypłaconych zleceniobiorcy za cztery kwartały poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.
Jeżeli zleceniobiorca nie był zatrudniony przez okres czterech kwartałów poprzedzających powstanie niezdolności do pracy, to premie i inne składniki za okresy kwartalne powinny być uwzględnione proporcjonalnie do liczby pełnych kalendarzowych miesięcy wykonywania zlecenia w tych kwartałach, z których składnik za okresy kwartalne podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku.

Zmniejszenie przychodu

Jeżeli w okresie, z którego ustalana jest podstawa wymiaru zasiłku, przychód ubezpieczonego uległ zmniejszeniu wskutek niewykonywania pracy lub działalności w okresie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego albo odbywania ćwiczeń wojskowych, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego:
  • wyłącza się przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę lub działalność przez mniej niż połowę miesiąca;
  • przyjmuje się faktyczny przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę lub działalność przez co najmniej połowę miesiąca.
W podstawie wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się przychód w faktycznej wysokości, bez uzupełniania. [przykład 1]
Jeżeli w powyższym okresie przychód ubezpieczonego w każdym miesiącu uległ zmniejszeniu z wymienionych przyczyn, to przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się przychód za wszystkie miesiące (art. 50 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Jeżeli natomiast zmniejszenie przychodu nie nastąpiło z powodu niezdolności i pobierania któregoś z wymienionych świadczeń zasiłkowych (lub odbywaniem ćwiczeń wojskowych), to przychód za taki miesiąc jest włączany do podstawy zasiłkowej, bez względu na długość wykonywania pracy w takim miesiącu, w wysokości faktycznie wypłaconej. [przykład 2]
Ile do wypłaty w sierpniu
Załóżmy, że oprócz wynagrodzenia godzinowego zleceniobiorca otrzymał w okresie od lutego do lipca premie za I i II kwartał. W tych kwartałach wykonywał zlecenie przez sześć miesięcy. Dlatego do podstawy zasiłkowej powinna zostać przyjęta 1/6 kwot premii wypłaconych za oba te kwartały, tj. proporcjonalnie do liczby pełnych miesięcy kalendarzowych wypełniania zlecenia.
Marzec 2020 r. podlega uwzględnieniu w rachunkach, bo przychód za ten miesiąc został pomniejszony o okres chorobowy, ale niepłatny (brak prawa do zasiłku). Również kwiecień uwzględniamy, mimo że nie było w tym miesiącu zarobku.
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi 1/30 część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku. Miesięczny zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu wynosi 70 proc. podstawy wymiaru.
Poniższa tabela przedstawia przykładowe przychody zleceniobiorcy stanowiące podstawę zasiłku za sierpień́.
Miesiąc/rok Wynagrodzenie godzinowe, po odliczeniu części składek 13,71 proc. Premia kwartalna, po odliczeniu części składek 13,71 proc.
luty 2020 1739,61 zł (112 godz. x 18 zł) ‒
marzec 2020 1491,09 zł (96 godz. x 18 zł) 819,76 zł
kwiecień 2020 0 zł ‒
maj 2020 1832,80 zł (118 godz. x 18 zł) ‒
czerwiec 2020 1957,06 zł (126 godz. x 18 zł) 1104,510 zł
lipiec 2020 2034,72 zł (131 godz. x 18 zł) ‒
Razem 9055,28 zł 1 924,27 zł
Średni miesięczny przychód z tytułu wynagrodzenia to 9055,28 zł : 6 m-cy = 1509,21 zł
Średnia kwota premii kwartalnej to 1/6 z 1924,27 zł = 320,71 zł
Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego to 1829,92 zł (1509,21 zł + 320,71 zł)
Kwota zasiłku za 10 dni pobytu w szpitalu:
1829,92 zł : 30 = 61 zł
61 zł x 70 proc. = 42,70 zł
42,70 zł x 10 dni = 427 zł
Płatnikiem zasiłku chorobowego dla zleceniobiorcy jest albo ZUS, albo zleceniodawca, w zależności od tego, który podmiot jest uprawniony do wypłaty zasiłków w danym roku kalendarzowym. Podstawą do wypłaty zasiłku jest zaświadczenie lekarskie na druku ZUS ZLA w formie elektronicznej oraz zaświadczenie płatnika składek ZUS Z-3a, jeśli płatnikiem zasiłków jest ZUS.

przykład 1

Bez uzupełnienia
Ubezpieczona podlegająca ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu umowy-zlecenia w sierpniu 2020 r. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby. Ustalając podstawę wymiaru przysługującego jej zasiłku chorobowego, należy przyjąć przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, tj. za okres od sierpnia 2019 r. do lipca 2020 r. W tym okresie ubezpieczona pobierała zasiłek chorobowy od 16 grudnia do 18 lutego oraz od 21 marca do 19 kwietnia. Podstawę wymiaru zasiłku stanowi kwota przychodu za sierpień, wrzesień, październik, listopad 2019 r. oraz za marzec, maj, czerwiec i lipiec 2020 r., podzielony przez 8. W podstawie wymiaru zasiłku nie uwzględnia się przychodu za styczeń, w którym ubezpieczona przez cały miesiąc nie wykonywała zlecenia i otrzymała zasiłek chorobowy, oraz za grudzień, luty i kwiecień, w których wykonywała przedmiot zlecenia przez mniej niż połowę miesiąca.

przykład 2

Przepracowana mniej niż połowa miesiąca
Zleceniobiorca rozpoczął wykonywanie umowy-zlecenia od 12 grudnia 2019 r. i od tego dnia przystąpił do ubezpieczenia chorobowego. Wykonawca chorował od 10 do 27 stycznia 2020 r. Przed zleceniem pracował na umowę o pracę, ale uległa ona rozwiązaniu z końcem października 2019 r. Dlatego za okres styczniowej niezdolności nie nabył prawa do zasiłku. Następnie zachorował w lipcu 2020 r. Podstawę wymiaru zasiłku za lipiec stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres od stycznia do czerwca. Przychód za styczeń podlega uwzględnieniu w wysokości faktycznie wypłaconej, mimo że zlecenie było wykonywane przez mniej niż połowę miesiąca.
Podstawa prawna
•art. 3 pkt 4, art. 4 ust. 1 pkt 2, art. 11 ust. 1, art. 48, art. 53 ust. 1, art. 61 ust. 1, art. 62 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2070)
•art. 18 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 266; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2070)