W restauracji sąsiadującej z naszym biurem kilka dni temu doszło do rozlania kwasu masłowego. Odór, który powstał na skutek tego incydentu, dotarł też do naszej siedziby. Próbowaliśmy wietrzyć pomieszczenia, lecz efekt jest niezadowalający. Czy w takich warunkach możemy zatrudniać pracowników?
Kwas masłowy, zwany również kwasem butanowym, to organiczny związek chemiczny z grupy kwasów karboksylowych zakwalifikowany pod numerem CAS (Chemical Abstracts Service), jako 107-92-6. Ma on zastosowanie w produkcji środków zapachowych, barwników i leków. Powyższy związek może powodować oparzenia skóry oraz oparzenia i uszkodzenia oczu, oparzenia błon śluzowych, oparzenia przełyku i żołądka (przy połknięciu). Ze względu na bardzo niski próg węchowej wyczuwalności (zapach zjełczałego masła, potu, wymiocin), wynoszący zaledwie 0,0147 mg/m3 (14,7 µg/m3) jest on kwalifikowany jako związek chemiczny potencjalnie wysoko uciążliwy zapachowo. Przepisy nie określają przy tym najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy dla kwasu masłowego, co tym samym uniemożliwia jednoznaczne określenie poziomu szkodliwości tej substancji.
Choć substancja została zaklasyfikowana jako żrąca, to jednak stanowi zagrożenie przede wszystkim przy bezpośrednim kontakcie ze skórą i śluzówkami oczu (spojówkami). Aby mówić o bezpośrednim niebezpieczeństwie dla zdrowia, należałoby przebywać w pomieszczeniu, w którym substancja została rozlana, i to bezpośrednio po jej rozlaniu – a więc przed podjęciem działań, które już zostały podjęte (wietrzenie pomieszczeń restauracji, czego skutkiem jest przynajmniej częściowe odparowanie substancji).
O ile nie można tu mówić o szkodliwym wpływie na ludzki organizm ze względu na występujące pozostałości oparów substancji, o tyle można stwierdzić, że ich woń może być uciążliwa dla osób przebywających w pomieszczeniach. Tym samym pracodawca powinien nadal regularnie wietrzyć pomieszczenia i dokonywać czynności porządkowych (czyszczenie powierzchni za pomocą detergentów), a w razie potrzeby zlecić ozonowanie pomieszczeń. [ramka]
Ozonowanie pomieszczeń
Ozon to gaz o silnych właściwościach toksycznych i bakteriobójczych. Przy czym staje się szkodliwy dla ludzi, jeżeli jest wdychany przez dłuższy czas lub w dużych stężeniach (przy stężeniu powyżej 0,1 ppm w powietrzu wdychanym przez osiem godzin). Ozon jest gazem drażniącym, powoduje uszkodzenie błon biologicznych przez reakcje rodnikowe z ich składnikami (szczególnie tłuszczowymi). Po dostaniu się do komórek może hamować działanie enzymów komórkowych, wstrzymując oddychanie wewnątrzkomórkowe. Pierwszymi objawami podrażnienia ozonem (obserwowanym w stężeniach 0,2 ppm) są kaszel, drapanie w gardle, senność i bóle głowy. W większych stężeniach może prowadzić do wzrostu ciśnienia tętniczego, przyspieszenia tętna i obrzęku płuc prowadzącego do zgonu (w stężeniach 9–20 μg/dm3).
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, najwyższe dopuszczalne stężenie ozonu w miejscu pracy wynosi 0,15 mg/m3. Dużą zaletą ozonu, która zwiększa jego zastosowanie, jest jednak eliminacja różnego rodzaju zapachów (w tym tych uciążliwych), pochodzenia organicznego i nieorganicznego, poprzez niszczenie (a nie maskowanie) lotnych cząsteczek, które je przenoszą (np. dymu papierosowego, spalenizny, zalania itp.). Stąd też jego częste zastosowanie do celów dozodoryzacji powietrza, a więc usuwania szczególnie uciążliwych zapachów w pomieszczeniach pracy czy użyteczności publicznej. Wadą ozonu (choć w pewnych przypadkach może być jego zaletą) jest jego nietrwałość, a więc krótki czas rozpadu (okres połowicznego rozpadu w wodzie wynosi ok. 20–30 minut, a w powietrzu jest jeszcze krótszy; na czas rozkładu ma wpływ temperatura otoczenia: w niskich temperaturach i stężeniach czystych rozkłada się wolno, natomiast w wyższych temperaturach szybkość rozpadu wzrasta). Dlatego też stosunkowo szybko przekształca się w tlen.
Należy również wyjaśnić, że specyficzny zapach ozonu jest już wyczuwalny nawet przy jego niewielkim stężeniu, natomiast sam fakt utrzymywania się tego zapachu po zabiegu ozonowania nie świadczy o jego obecności i szkodliwości dla zdrowia osób przebywających w takim pomieszczeniu.
Podstawa prawna
• rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. poz. 1286)