Służby mundurowe mają takie same zasady przechodzenia na emeryturę. Ale inne rekrutacji, bo o zostaniu np. pogranicznikiem decyduje data urodzenia.
Wszyscy funkcjonariusze obecnie wstępujący do resortów siłowych nabędą prawo do emerytury po udowodnieniu 25 lat służby. Problem polega jednak na tym, że nie wszystkie osoby mogą się na takich samych zasadach do niej dostać. Zarówno Straż Graniczna, jak i szkoły pożarnicze stosują kryterium wieku. Ta pierwsza formacja przyjmuje tylko osoby do 35 lat, zaś szkoły pożarnicze – do 25. roku życia.
– O służbach mundurowych wypowiadał się już Trybunał Konstytucyjny, który stwierdził, że nie można wprowadzać regulacji dyskryminujących w służbach, których funkcjonariusze mają podobny status (cecha relewantna). W tym przypadku mamy natomiast do czynienia z przejawem dyskryminacji ze względu na wiek. Ustawodawca niezasadnie różnicuje bowiem warunki ubiegania się o przyjęcie do poszczególnych służb – wyjaśnia dr Tomasz Zalasiński, konstytucjonalista, radca prawny z Kancelarii Domański Zakrzewski Palinka.
RPO interweniuje
W sprawie kryterium wieku podczas rekrutacji do służby kandydackiej w Szkole Głównej Służby Pożarniczej rzecznik praw obywatelskich interweniował u komendanta Państwowej Straży Pożarnej już trzy razy. Chodzi o przepis rozporządzenia z 21 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad, warunków i trybu przyjmowania do służby kandydackiej w Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. poz. 1703) określający, że przyjęta może być osoba, która nie przekroczyła 25. roku życia. RPO zwracał uwagę, że takie ograniczenie może być niezgodne z ustawą zasadniczą. A nowe przepisy nie powinny wprowadzać kryterium wieku.
Komendant PSP początkowo wychodził z założenia, że taki warunek należy zachować. Bowiem – jak argumentował w odpowiedzi do RPO – nie każdy chętny jest w stanie sprostać wymaganiom stawianym strażakom. Jednak w lipcu tego roku specjalnie powołany zespół uznał, że konieczna będzie nowelizacja ustawy o Państwowej Straży Pożarnej. Zaproponowane nowe brzmienie art. 112 ust. 1 ma zawierać zapis mówiący, że „o przyjęcie do służby kandydackiej może ubiegać się, na podstawie dobrowolnego zgłoszenia, osoba, która uzyskała świadectwo dojrzałości, i w roku kalendarzowym, w którym ubiega się o przyjęcie do służby kandydackiej, nie przekracza 26. roku życia”. Nie ma jednak uzasadnienia przesunięcia granicy o rok ani podanego terminu wejścia w życie nowego rozwiązania.
Jak wyjaśnia rzecznikowi szef PSP, „należy mieć na uwadze, że proces zmian ustawowych obarczony jest wieloma uwarunkowaniami i ograniczeniami w działaniu. Wymaga poparcia wielu środowisk i jest to proces czasochłonny. Dlatego też na chwilę obecną nie można określić terminu wejścia w życie proponowanych zmian, o których mowa powyżej”.
– Nie powinno być żadnych ograniczeń dotyczących wieku dla osób pragnących rozpocząć naukę w Szkole Głównej Służby Pożarniczej oraz szkołach aspirantów – komentuje Krzysztof Oleksiak, przewodniczący zarządu Krajowego Związku Zawodowego Strażaków. – A zasady przyjęć do wszystkich służb powinny być ujednolicone – dodaje.
Pogranicznicy się bronią
Jeszcze bardziej rygorystyczne zasady przyjęć występują w Straży Granicznej. Tam bowiem nie są przyjmowane osoby, które ukończyły 35 lat. – Takie ograniczenie musi być utrzymane ze względu na specyfikę służby – wyjaśnia DGP Marcin Kolasa, przewodniczący ZG NSZZ Funkcjonariuszy Straży Granicznej. – Nie wyobrażam sobie, żeby do służby wstąpiła osoba mająca ukończone 50 lat. I musiała patrolować granice w Bieszczadach do czasu ukończenia 75. roku życia, czyli nabycia uprawnień do emerytury z systemu zaopatrzeniowego – dodaje.
MSWiA zaś podaje, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach, ze względu na posiadanie kwalifikacji lub umiejętności przydatnych do pełnienia służby w Straży Granicznej, kandydat niespełniający tego warunku (czyli mający więcej niż 35 lat – red.) może być przyjęty za zgodą Komendanta Głównego SG.
– Jedynym kryterium przyjęć do służby w formacjach mundurowych powinny być kwalifikacje zawodowe. I to komisja kwalifikacyjna powinna oceniać, czy konkretna osoba może pracować w służbach – zauważa Rafał Jankowski, przewodniczący Federacji Związków Zawodowych Służb Mundurowych i Zarządu Głównego NSZZ Policjantów.
Konieczne zmiany
Eksperci nie mają wątpliwości, że takie rozwiązania są niezgodne z ustawą zasadniczą. Obywatele polscy mają mieć zagwarantowane prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach. Mówi o tym wprost art. 60 Konstytucji RP. – Poza konstytucyjnymi gwarancjami równego dostępu do służby publicznej regulacje, o których mowa, należy ocenić negatywnie także z punktu widzenia ogólnej zasady równości i zakazu dyskryminacji (art. 32) – wyjaśnia dr Tomasz Zalasiński. W ocenie eksperta trudno sobie wyobrazić, by obywatel w wieku 30 lat nie mógł – ze względu na wiek – ubiegać się o przyjęcie na uczelnię wyższą kształcącą strażaków. – Jedynymi kryteriami w tym przypadku powinny być: dotychczasowe wykształcenie, niekaralność oraz zaliczenie wszystkich testów sprawnościowych i medycznych, które oceniają predyspozycje do pełnienia służby – podkreśla dr Tomasz Zalasiński. – I dlatego sprawą pilną jest przejrzenie obowiązujących regulacji i ujednolicenie zasad przyjmowania do wszystkich służb mundurowych – dodaje.
