Jak wynika z art. 19 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1881 ze zm.; dalej: u.z.z.). Udział tych organizacji w procesie legislacyjnym nie dotyczy wyłącznie szczebla krajowego, ale także samorządu. W praktyce wiele wątpliwości wiąże się z ustaleniem, które akty uchwałodawcze jego organów podlegają konsultacji. Ponadto nie zawsze łatwo określić, której organizacji związkowej przysługuje prawo wydawania opinii.
Zadania i cele związków zawodowych wskazane zostały w art. 1 u.z.z. Zgodnie z tym przepisem związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych. W myśl z kolei art. 4 u.z.z. związki zawodowe reprezentują pracowników i inne osoby, o których mowa w art. 2, a także bronią ich godności, praw oraz interesów materialnych i moralnych, zarówno zbiorowych, jak i indywidualnych. Związki zawodowe współuczestniczą w tworzeniu korzystnych warunków pracy, bytu i wypoczynku (art. 6 u.z.z.).
Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 5 maja 2016 r. (sygn. akt III SA/Wr 180/16), za każdym razem, gdy projekt aktu prawnego zawierać będzie regulacje dotyczące wskazanej wyżej materii, odpowiednie (reprezentatywne) organizacje związkowe powinny być uprawnione do uprzedniego przedłożenia projektu aktu do zaopiniowania zgodnie z art. 19 ust. 2 u.z.z. Uprawnienie związków zawodowych, wynikające z art. 19 u.z.z., jest niezależne od faktu przynależności do związku osób, na które rozciągną się skutki projektowanego aktu prawnego. Wszystkie organizacje związków zawodowych spełniające kryterium reprezentatywności, w rozumieniu art. 23 ust. 2 u.r.d.s., uprawnione są do opiniowania wszystkich aktów prawnych dotyczących materii objętej zadaniami związków niezależnie od faktycznej działalności związku na danym obszarze będącym przedmiotem regulacji danego aktu prawnego.
