Będzie nowa ustawa dla dłużników i kredytobiorców. Odroczenie rat, zmiana oprocentowania, a nawet częściowe umorzenie zadłużenia – to tylko niektóre rozwiązania, jakie przewiduje projekt ustawy zaprezentowany przez Ministerstwo Finansów. Nowe przepisy mają na celu nie tylko uporządkowanie rynku niespłacanych kredytów, ale także wzmocnienie praw konsumentów-kredytobiorców.

Nowa ustawa ma na celu poprawę sytuacji dłużników oraz konsumentów-kredytobiorców, wprowadzając bardziej przejrzyste i sprawiedliwe zasady restrukturyzacji zadłużenia oraz ochronę praw konsumentów.

Nowe regulacje w windykacji. Czas minął?

Tematyka windykacji była w ostatnich latach często pomijana w regulacjach prawnych. W 2022 r. Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło projekt ustawy mającej kompleksowo uregulować tę dziedzinę. Projekt ten zawierał szereg innowacji, jak np. wprowadzenie okienka czasowego na kontakt z windykatorami oraz możliwość wniesienia sprzeciwu przez dłużnika. Niestety, ustawa ta nie przeszła dalszych etapów legislacyjnych. Co więcej, zaniedbano wprowadzenie unijnej dyrektywy NPL w sprawie podmiotów obsługujących kredyty, której czas na transpozycję minął w grudniu 2023 r.

Drugie podejście. Nowa ustawa dla dłużników

Prace nad regulacjami rozpoczęły się od nowa i w maju 2024 r. przedstawiono projekt ustawy o podmiotach obsługujących kredyty i nabywcach kredytów. Głównym celem jest ujednolicenie zasad obrotu wtórnego niespłacanymi kredytami w UE. Podmioty zajmujące się obsługą kredytów będą musiały uzyskać licencję nadzoru, natomiast nabywcy niespłacanych kredytów działający na własne ryzyko nie będą musieli się o nią starać.

Świadczenie usług w zakresie obsługi kredytów będzie możliwe również dla podmiotów, które uzyskały licencję w innym kraju Unii. Dzięki temu działalność może mieć formę transgraniczną lub być prowadzona przez oddział w docelowym kraju.

Nowa ustawa o podmiotach obsługujących kredyty i nabywcach kredytów przede wszystkim:

- wskaże, że czynności w zakresie obsługi kredytów będą odnosiły się do umów sporządzonych przez określony katalog kredytodawców; proponuje się, aby obejmował on bank krajowy, instytucję kredytową, oddział instytucji kredytowej w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 2488, z późn. zm.), nabywcę kredytu;

- ustanowi ramy prawne dla podmiotów obsługujących kredyty, w tym zasady udzielania im zezwoleń po spełnieniu określonych wymogów;

- ustanowi warunki działalności, prawa i obowiązki nabywców kredytów, którzy nabywają prawa kredytodawcy wynikające z nieobsługiwanej umowy o kredyt lub samą nieobsługiwaną umowę o kredyt;

- ustanowi katalog podmiotów, w stosunku do których przepisy projektowanej ustawy nie będą miały zastosowania;

- ustanowi obowiązki podmiotów obsługujących kredyty w zakresie prowadzonej przez nie działalności;

- wprowadzi obowiązek wyznaczenia przez nabywcę kredytu podmiotu obsługującego kredyty, a także określi niezbędne elementy do zawarcia umowy między podmiotem obsługującym kredyt a nabywcą kredytu;

- wprowadzi rejestr podmiotów obsługujących kredyty, który będzie prowadzony przez Komisję Nadzoru Finansowego, aby zapewnić przejrzystości w zakresie liczby posiadających zezwolenie podmiotów obsługujących kredyty; ponadto wprowadzi wymóg sprawozdawczości w zakresie obsługi kredytów wobec Komisji Nadzoru Finansowego;

- ustanowi nadzór nad działalnością podmiotów obsługujących kredyty oraz nabywców kredytów oraz ich przedstawicieli przez Komisję Nadzoru Finansowego;

- określi zasady finansowania kosztów nadzoru przez podmioty obsługujące kredyty;

- wprowadzi przepisy karne penalizujące m.in. prowadzenie działalności w zakresie obsługi kredytu bez wymaganego zezwolenia;

- przewiduje, że podmiot obsługujący kredyty posiadający zezwolenie będzie mógł prowadzić działalności transgraniczną;

- w kontekście działalności transgranicznej wskazuje obowiązek wyznaczenia przedstawiciela w przypadku nabywcy kredytu nieposiadającego miejsca zamieszkania (siedziby) na terenie państwa członkowskiego;

- wprowadzi obowiązek udostępniania przez kredytodawcę informacji, które pozwolą potencjalnemu nabywcy kredytu uzyskanie istotnych informacji dotyczących oceny możliwości odzyskania wartości takiej umowy;

- ustanowi wymóg opracowania wewnętrznych procedury i polityki w zakresie obsługi kredytów przez podmiot obsługujący kredyty, w tym procedur dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, jak również procedury dotyczącej relacji z kredytobiorcą;

- wprowadzi obowiązek podmiotu obsługującego kredyt przechowywania dokumentacji w zakresie prowadzenia działalności obsługi kredytu.

Ustawa dla dłużników. Ochrona praw konsumentów

Nowa ustawa wprowadza szereg regulacji, które mają przede wszystkim chronić prawa konsumentów-kredytobiorców. Zmiana podmiotu obsługującego kredyt nie może ograniczać praw dłużnika. Oznacza to, że jeśli niespłacany kredyt zostanie nabyty przez firmę windykacyjną lub będzie obsługiwany przez innego specjalistę, kredytobiorcy przysługują te same uprawnienia, jakie mieli wobec banku będącego pierwotnym kredytodawcą.

Podmioty obsługujące kredyty muszą również:

  • przekazywać jasne, prawdziwe i nie wprowadzające w błąd informacje;
  • przestrzegać procedur ochrony danych osobowych;
  • komunikować się z kredytobiorcami w sposób najmniej uciążliwy.

Jakie są opcje restrukturyzacji zadłużenia?

Nowe przepisy zobowiązują kredytodawców do oferowania opcji restrukturyzacji zadłużenia klientom opóźniającym się ze spłatą. Dotychczas taki obowiązek istniał jedynie w przypadku kredytów hipotecznych, teraz będzie dostępny również dla kredytów konsumenckich, takich jak kredyty gotówkowe czy karty kredytowe.

Pierwszym krokiem jest wysłanie wezwania do spłaty z terminem nie krótszym niż 14 dni oraz pouczenie o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację. Restrukturyzacja może obejmować:

  • zmianę rodzaju kredytu;
  • wydłużenie okresu spłaty;
  • odroczenie rat;
  • zmianę oprocentowania;
  • zawieszenie spłaty;
  • częściową spłatę;
  • przewalutowanie;
  • częściowe umorzenie i konsolidację zadłużenia.

W przypadku odrzucenia wniosku o restrukturyzację, kredytodawca musi przekazać kredytobiorcy pisemne, szczegółowe wyjaśnienia.

Przewidywany termin wprowadzenia ustawy dla dłużników

6 czerwca minął termin zgłaszania uwag do projektu. Ze względu na wcześniejsze konsultacje publiczne oraz upływający termin implementacji dyrektywy, kolejne kroki legislacyjne mogą nastąpić wkrótce. Ustawa ma wejść w życie po 14 dniach od jej ogłoszenia.