Prawie pół miliarda kar nałożył UOKiK w 2021 roku

Zatory płatnicze, kary dla menedżerów

Bez wątpienia na uwagę zasługują pierwsze decyzje wydane w związku z dopuszczaniem się przez przedsiębiorców opóźnień w płatnościach. Od 2020 r. Prezes Urzędu posiada nowe kompetencje umożliwiające weryfikowanie terminowości realizacji zobowiązań pieniężnych przez największe przedsiębiorstwa względem słabszych uczestników rynku – podmiotów z sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. W efekcie Organ w 2021 r. wydał 21decyzji w sprawie zatorów płatniczych, nakładając łącznie kary w wysokości ponad 1,4 mln zł. Przy czym już na początku 2022 r. wydana została kolejna decyzja zatorowa, a przewidziana w niej kara – nałożona na przedsiębiorcę z branży farmaceutycznej – wyniosła aż 3 mln zł.

Istotnym novum są także kary dla menedżerów za naruszanie zbiorowych interesów konsumentów. Dotychczas organ stosował tę dodatkową sankcję wobec osób zarządzających w przypadku łamania zasad konkurencji. W 2021 r. po raz pierwszy wydał decyzje (łącznie 3 orzeczenia) nakładające kary właśnie na menadżerów za wprowadzanie w błąd konsumentów.

Ponadto nowością, która przykuła uwagę mediów są z pewnością działania wobec influenserów – osób trudniących się w sieci promowaniem różnego rodzaju produktów lub usług.

Prawie pół miliarda nałożonych kar

Prezes UOKiK poinformował, że w 2021 r. nałożył kary pieniężne w rekordowej ilości, tj. łącznie w wysokości 486,1 mln zł. Podobny wynik w swojej historii Urząd odnotował dwukrotnie: w 2009 r. przede wszystkim w wyniku nałożenia wysokich kar na członków kartelu cementowego (łączna wysokość kar nałożonych na przedsiębiorców tylko w tej sprawie przekroczyła 411 mln zł) oraz w 2019 r. kiedy to wysokość nałożonych kar (łącznie aż 425 mln zł) wygenerowały przede wszystkim postępowania dotyczące nieuczciwie prowadzonej sprzedaży podczas tzw. pokazów handlowych.

Ochrona konkurencji

W obszarze ochrony konkurencji w 2012 r. Organ wydał 343 decyzje, przy czym aż 300 decyzji dotyczyło kontroli koncentracji (295 zgód, 4 zgody warunkowe i jeden zakaz). W pozostałych sprawach Prezes UOKiK swoje działania skupił na walce z porozumieniami ograniczającymi konkurencję. Organ wydał 12 decyzji dotyczących niedozwolonych porozumień i 1 decyzję w sprawie nadużywania pozycji dominującej. Dwie najistotniejsze sprawy dotyczyły zmów cenowych i podziału rynku sprzedaży samochodów ciężarowych marki DAF. Na skutek tych postępowań pojawiły się także sankcje finansowe wobec 8 menadżerów za naruszanie standardów prawa konkurencji (łącza wysokość kar wyniosła 1,7 mln zł).

W obszarze prawa konkurencji w 2021 r. warto zwrócić też uwagę na uwzględnione przez Prezesa UOKiK 4 wnioski leniency, które ze względu na współpracę z Urzędem doprowadziły do złagodzenia wymierzonych kar.

Ochrona konsumentów

Prezes UOKiK przygląda się też wprowadzającym konsumentów w błąd działaniom instytucji finansowych, dotyczących choćby udzielania kredytów konsumenckich czy oferowania produktów ubezpieczeniowych. Jednakże w zeszłym roku najbardziej spektakularna kara (ponad 60 mln zł) wymierzona została spółce Jeronimo Martins Polska – właścicielowi sieci sklepów Biedronka – za wprowadzanie w błąd klientów co do kraju pochodzenia sprzedawanych warzyw i owoców. Ponadto Organ wciąż przygląda się działalności paramedycznych podmiotów, prowadzących sprzedaż na tzw. pokazach, czyli poza lokalem przedsiębiorstwa oraz firmom telekomunikacyjnym. Łącznie Prezes Urzędu w obszarze ochrony konsumentów wydał w 2021 r. 645 decyzji, przy czym 59 decyzji w sprawie naruszania zbiorowych interesów konsumentów oraz uznania postanowień wzorca w relacjach B2C za niedozwolone. Pokłosie decyzji w sprawach przeciwko Fundico, MAGFORTE oraz NITM stanowiły przytoczone na wstępie kary pieniężne wobec menadżerów podmiotów naruszających prawa konsumentów. Sankcję w wysokości 250.000 zł otrzymał m.in. członek jednoosobowego zarządu MAGFORTE – spółki, która wprowadzała osoby zapraszane na pokazy handlowe w błąd co do celu spotkania i stanu zdrowia konsumentów. Warto przypomnieć, że kara dla osoby zarządzającej za naruszenia wobec konsumentów może wynieść maksymalnie 2 mln zł, a w przypadku menedżera spółki z sektora finansowego – aż 5 mln zł.

Wezwania miękkie

Urząd od lat chętnie stosuje narzędzia mające na celu przekonywanie przedsiębiorców do dostosowania się do przepisów prawa. Choć pierwotnie wezwania do dobrowolnego zaniechania niedozwolonych praktyk stosowano w sprawach konsumenckich, mechanizm ten na dobre wpisał się w działalność urzędu w sferze ochrony konkurencji. W efekcie w 2021 r. w sprawach nadużywania pozycji dominującej lub porozumień ograniczających konkurencję wystosowano 93 wezwania, zaś w przypadkach związanych z naruszaniem zbiorowych interesów konsumentów lub stosowaniem niedozwolonych klauzul umownych Organ skierował aż 408 wezwań.

Warto zauważyć, że w przyszłości mechanizm wzywania przedsiębiorców do złożenia wyjaśnień lub zaniechania niezgodnych z prawem praktyk poza formalnie wszczętym postępowaniem najpewniej będzie również wykorzystywany w postępowaniach zatorowych. Obecnie trwają prace nad nowelizacją Ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniem w transakcjach handlowych oraz ustawy o finansach publicznych, która przewiduje przyznanie Prezesowi UOKiK uprawnienia do przekonywania firm popadających w znaczne opóźnienia w płatnościach do terminowego regulowania należności.

Pozostałe postępowania

Z podsumowania opublikowanego przez UOKiK wynika także, że w minionym roku Organ wydał 3 decyzje dotyczące wykorzystywania przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolno-spożywczymi, przy czym jedną z tych decyzji przedsiębiorca przyjął zobowiązanie do zmiany praktyk. Prezes UOKiK był także aktywny w sprawach z zakresy pomocy publicznej – zaopiniował 42 projekty programów pomocowych, zweryfikował 684 wnioski o dokonanie interpretacji i 561 projektów dokumentów rządowych pod kątem możliwości wystąpienia pomocy publicznej oraz 1584 projekty programów de minimis.