Według NASK, technika fałszywych ogłoszeń sprzedaży w sieci na przestrzeni ostatnich miesięcy znacząco ewaluowała. Ma to związek ze zmianą przyzwyczajeń płacowych konsumentów, a także działań po stronie zespołów bezpieczeństwa, które próbują zwalczać szkodliwy proceder. O ile kiedyś oszustwo sprowadzało się wyłącznie do uzyskania korzyści w formie braku wysyłki towaru w ustalonej wcześniej kwocie, teraz przestępcy poszli krok dalej. Fałszywy proces zakupowy jest tylko elementem otwierającym płaszczyznę ataku.
- Pamiętajmy, że w celu skutecznego zakupu w sieci zazwyczaj wykonujemy kilka powtarzalnych kroków: rejestracja, logowanie, potwierdzanie mailem, logowanie do bankowości, śledzenie przesyłki. W całym procesie istnieje potencjalnie wiele miejsc, gdzie atakujący może spróbować podesłać coś 'złośliwego' ofierze. Celem przestępcy jest uzyskanie dostępu do naszej bankowości internetowej i wytransferowanie środków w zaplanowane przez siebie miejsce – mówi Bartosz Loba dyrektor ds. Komunikacji Zewnętrznej i PR NASK.
W przypadku sklepów internetowych szczególną ostrożność powinny budzić bardzo atrakcyjne, niespotykane gdzie indziej ceny produktów. Jest to pierwsza wskazówka, że coś może być nie tak. W szczególności, jeśli te atrakcyjne promocje dotyczą całego lub większej części asortymentu danego sklepu, a nie wyłącznie wybranych towarów. Paradoksalnie, jeśli cena jest zbyt atrakcyjna, warto danej rzeczy nie kupować. Drugim wyznacznikiem są opinie innych klientów. Jeśli korzystamy np. z porównywarek cenowych takich jak np. Ceneo.pl, widzimy, ile osób korzystało z danego sklepu i jakie ma opinie. Choć i tutaj trzeba być ostrożnym, bo pozytywne komentarze można sobie niekiedy po prostu kupić.
- Jeśli mamy do czynienia z miejscem, gdzie zakupy robimy pierwszy raz, warto poszukać bliższych informacji o sprzedawcy za pomocą wyszukiwarki. Jeśli były już jakieś osoby poszkodowane, bardzo prawdopodobne, że podzieliły się informacją o tym na forach internetowych – mówi radca prawny Piotr Grzelczak z Kancelarii Radców Prawnych GFP Legal.
- Warto również sprawdzić, czy istnieje możliwość kontaktu z danym podmiotem, w szczególności, czy odbierane są telefony, czy adres podany na stronie nie znajduje się w jakimś nietypowym miejscu, czy jest telefon stacjonarny, itp. Pomocnym wskaźnikiem jest również analiza oferowanych przez daną witrynę metod płatności – dodaje radca.
- NASK uczula na co powinniśmy zwrócić szczególną uwagę - w jaki sposób natrafiłeś na stronę sklepu (polecenie, ogłoszenie, fanpage?) - jak strona jest przygotowana, czy profesjonalnie, czy wolna od błędów językowych - czy regulaminy są czytelne i spójne - czy są dostępne opinie na jej temat w sieci - czy dane w KRS są spójne (PKD, data rejestracji) - czy czujesz, że ktoś wywiera na ciebie presję zakupową (tylko dzisiaj, tylko teraz, rabat 99%) - czy dane pozyskiwane w procesie rejestracji nie są nadmiarowe - jakie formy rozliczeń pieniężnych oferuje (czy wiarygodne) - od kiedy działa sklep, jego domena (można zweryfikowac w sieci) - jak dostarcza towar - czy jesteś proszony o doinstalowanie dodatkowych pluginów, aplikacji - dokładnie weryfikuj maile oraz sms otrzymywane od sprzedawcy, czy nie prowadzą one do podejrzanych domen lub pobrania czegokolwiek - czy dokumenty księgowe wystawiane przez sklep są wiarygodne - czy nie jesteś proszony o wykonanie jakiejś nielogiczej z twojego doświadczenia akcji (prośba o przelew 0,01 PLN, dopłata do już ustalonej kwoty) - czy sprzedający nie wykonuje nieprzewidywanych kontaktów, próśb o coś lub dystrybucji na podane przez Ciebie dane - czy w niedalekim odstępie czasu od zakupu nie otrzymałeś podejrzanych wiadomości z innych, niepowiązanych źródeł .
Co zrobić w razie podejrzeń?
• Pierwsza opcja to wyjaśnienie wątpliwości z oferentem. Można telefonicznie, czy osobiście ale za pomocą maili, czy sms łatwiej będzie uzyskać potem ew. dowody na oszustwo. Jeśli już wtedy obnażyliśmy proceder - najlepiej poinformować CERT Polska oraz przekazać historię wraz udokumentowanymi dowodami w sprawie.
• Drugą możliwością jest rezygnacja z super okazji sprzedażowej i wycofanie się z procesu zakupowego. Czasami lepiej stracić okazję niż pieniądze z rachunku.
Jeżeli doszło już do skutecznej kradzieży środków z rachunku powinniśmy pamiętać, że właściwym organem do zgłoszenia przestępstwa jest policja. Warto też złożone zawiadomienie wraz z dowodami przekazać także do CERT Polska, który równolegle zbada sprawę.
Oczywiście, można również podjąć czynności celem uregulowania sprawy z punktu widzenia prawa cywilnego czyli odstąpić od umowy np. z powodu niedostarczenia towaru i zażądać zwrotu pieniędzy, a jeśli wystąpiła dodatkowa szkoda - również zażądać odszkodowania. Pomocni mogą być tutaj miejscy/powiatowi rzecznicy konsumentów. W praktyce jednak, jeśli strona z góry nastawiona była na działalność przestępczą, może to jednak niewiele przynieść, a jedynym realnym środkiem ochrony może być prowadzone w sprawie postępowanie karne, choć i ze skutecznością tego ostatniego może być różnie.
Sprawa odzyskania utraconych pieniędzy jest dość trudna, choć wiele zależy od sytuacji. Nawet, jeśli Policja szybko namierzy oszustów, pieniędzy może już nie być. W najlepszej sytuacji będą osoby płacące "za pobraniem" (o ile na stronie dostępna będzie w ogóle taka opcja) lub robiące zakupy za pomocą kart kredytowych, gdyż wówczas można skorzystać z procedury chargeback, która jest bardzo skuteczna. W Polsce bardzo popularne są jednak szybkie przelewy (tzw. pay-by-link), a przy nich niestety chargeback nie zadziała.
- Czasem, choć pewnie dość rzadko, jeśli niezwłocznie zorientujemy się, że padliśmy ofiarą oszustwa a płaciliśmy przelewem, może istnieć możliwość zatrzymania/odwołania przelewu w banku, gdyż większość przelewów realizowana jest sesyjnie w dni robocze i może się okazać, że nasze środki nie opuściły jeszcze banku. W większości przypadków będzie to jednak niemożliwe, bo poszkodowani orientują się o tym, że zostali oszukani dopiero jak w terminie nie otrzymują towaru, czy też kiedy wszelki kontakt ze sprzedawcą po prostu się urywa – uczula radca prawny.
Na koniec, co bardzo ważne – nie należy zwlekać niepotrzebnie przykrym obowiązkiem zawiadomienia. Ofiary bardzo często do końca wierzą, że nie zostały oszukane, a umówiony towar niebawem przyjdzie. Co gorsze, niektórzy całkowicie rezygnują ze składania zawiadomień, godząc się z poniesioną stratą.