Subskrybuj nas na Youtube
Zmiana w umowie o pracę na następcze nabycie praw autorskich naraża pracodawcę na ryzyko i może być niezwykle dla niego niekorzystna.
W interpretacji ogólnej z 15 września 2020 r. (nr DD3.8201.1.2018) minister finansów wskazał ogólne warunki, których spełnienie umożliwia zastosowanie 50-proc. kosztów podatkowych w odniesieniu do przychodów z tytułu umów cywilnoprawnych i umów o pracę w związku z korzystaniem lub rozporządzeniem prawami autorskimi przez twórców. Zastosowanie 50-proc. kosztów jest możliwe wyłącznie w stosunku do wynagrodzenia stanowiącego honorarium autorskie twórcy.
Jest to rozwiązanie w głównej mierze atrakcyjne dla pracownika. Pracodawcy przykładają mniejszą wagę do tej korzyści, stosując 50-proc. koszty po to, aby móc zaoferować pracownikom bardziej atrakcyjny schemat wynagrodzenia. Oznacza on bowiem przede wszystkim możliwość otrzymywania wyższego wynagrodzenia netto.
Co do zasady, autorskie prawa majątkowe przysługują pierwotnie twórcy, a pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe następczo, pochodnie, tj. w wyniku przyjęcia utworu od pracownika. Sytuacja programistów wygląda jednak inaczej – przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1231 ze zm.) stanowią, że prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy w całości już z chwilą ich powstania, o ile umowa nie stanowi inaczej.
Z powodu tego pierwotnego nabycia praw majątkowych przez pracodawcę programista nie korzysta – zdaniem MF – ani nie rozporządza prawami autorskimi, a więc w stosunku do jego wynagrodzenia nie można zastosować 50-proc. kosztów uzyskania przychodów, ponieważ nie stanowi ono honorarium autorskiego.
Minister dopuszcza w interpretacji taką możliwość dopiero, gdy po umieszczeniu w umowie z programistą stosownych postanowień pracodawca następczo nabywa majątkowe prawa autorskie do utworu w wyniku jego przyjęcia od pracownika. I tu kryje się sedno problemu. Wówczas bowiem, stwarzając możliwość zastosowania 50-proc. kosztów uzyskania przychodów, pracodawca rezygnuje z nabywania autorskich praw majątkowych w sposób pierwotny – na rzecz wtórnego nabycia.
W naszej ocenie jest to zwykle niekorzystne dla pracodawców. Ustawowa regulacja pierwotnego nabycia daje pracodawcy wiele przywilejów już od momentu powstania utworu, w tym uprawnienie: do korzystania z programu komputerowego, do wynagrodzenia z tytułu korzystania z programu komputerowego oraz innych praw wymienionych m.in. w art. 74 ust. 4 ustawy o prawie autorskim.
Umowna zmiana na następcze nabycie autorskich naraża pracodawcę przede wszystkim na ryzyko związane z koniecznością precyzyjnego ustalenia sposobu przejścia autorskich praw majątkowych, ustalenia pól eksploatacji i innych newralgicznych kwestii.
W naszej opinii więc każdy pracodawca, rozważający możliwość zmiany sposobu nabywania autorskich praw majątkowych do programów komputerowych (w celu umożliwienia stosowania 50-proc. kosztów), powinien dwa razy się zastanowić i dokładnie przeanalizować ryzyka wiążące się z taką zmianą. Prawidłowe i bezpieczne wdrożenie konstrukcji wtórnego nabycia praw autorskich od pracowników wymaga biegłości, sporego wysiłku i gotowości podjęcia ryzyka.
Przepis ten (art. 74 ust. 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1231 ze zm.) stanowi, że prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej.
Na podstawie tej normy pracodawca programisty nabywa autorskie prawa majątkowe w całości już z chwilą ich powstania. Jest to pierwotne nabycie praw autorskich przez pracodawcę – zatem twórca programu komputerowego nie korzysta z majątkowych praw autorskich ani nie rozporządza tymi prawami.
Oznacza to, że programista nie otrzymuje honorarium autorskiego, co wyklucza prawo do zastosowania 50-proc. kosztów uzyskania przychodów do wynagrodzenia programisty.
Jednakże, na podstawie powołanego przepisu, kwestia przejścia praw autorskich między programistą a jego pracodawcą może być w umowie odmiennie uregulowana.
Ustawa o prawie autorskim przewiduje możliwość, aby pracodawca i pracownik uzgodnili w umowie, iż majątkowe prawa autorskie do programu komputerowego stworzonego (współtworzonego) przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracownikowi, a nie pracodawcy (art. 74 ust. 3). Wówczas uchylona zostaje ustawowa regulacja pierwotnego nabycia przez pracodawcę całości majątkowych praw autorskich do programu i możemy mówić o nabyciu tzw. wtórnym. (…)
Oznacza to, że w przypadku wtórnego nabycia praw autorskich, pracodawca, przyjmując od pracownika (programisty) utwór (program), może – zgodnie z omawianą interpretacją MF – zastosować do wypłacanego z tego tytułu wynagrodzenia (honorarium autorskiego) 50-proc. koszty uzyskania przychodów.
Prawa autorskie programistów w świetle interpretacji ogólnej MF