Nie trzeba udowadniać zabiegu korekty płci, żeby sprostować dane o tożsamości płciowej

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że od osoby, która na podstawie RODO chce sprostować dane o swojej płci, można wymagać dowodów na ich nieprawidłowość - ale nie można uzależnić wykonywania tego prawa od przedstawienia dowodów poddania się chirurgicznej korekcie płci.

Dlaczego urząd nie chciał poprawić informacji o płci?
O co sąd węgierski spytał TSUE?
RODO a płeć doświadczana i przypisana
Brak procedury nie może być uzasadnieniem
Jakie dowody trzeba przedstawić do sprostowania danych zgodnie z RODO?

Trybunał rozpatrywał skargę osoby posiadającej obywatelstwo irańskie, która w 2014 r. uzyskała status uchodźcy na Węgrzech.

Dlaczego urząd nie chciał poprawić informacji o płci?

Chociaż ta osoba urodziła się jako kobieta, jej tożsamość płciowa jest męska. We wniosku o przyznanie statusu uchodźcy powołała się na swoją tożsamość transpłciową. Przedstawiła też zaświadczenia od specjalistów w dziedzinie psychiatrii i ginekologii. Mimo to węgierski organ właściwy w sprawach azylu zarejestrował tę osobę jako kobietę.

W 2022 r., powołując się na RODO, strona skarżąca zwróciła się do tego organu o sprostowanie informacji o płci. Wniosek został jednak oddalony, ponieważ ta osoba ta nie wykazała, iż poddała się chirurgicznej korekcie płci.

O co sąd węgierski spytał TSUE?

Wtedy strona skarżąca skierowała sprawę do sądu w Budapeszcie. Ponieważ prawo węgierskie nie przewiduje procedury prawnego uznania tożsamości transpłciowej, sąd ten zwrócił się z pytaniami prejudycjalnymi do TSUE. Chciał wiedzieć, czy RODO nakłada na organ krajowy odpowiedzialny za prowadzenie rejestru publicznego obowiązek sprostowania danych osobowych dotyczących tożsamości płciowej. Spytał też, czy państwo członkowskie może uzależnić wykonywanie prawa do sprostowania takich danych od przedstawienia dowodów - w szczególności udowodnienia chirurgicznej korekty płci.

RODO a płeć doświadczana i przypisana

Trybunał podkreślił, że zgodnie z zasadą prawidłowości wyrażoną w RODO osoba, której dane dotyczą, ma prawo żądania od administratora niezwłocznego sprostowania dotyczących jej danych osobowych. Jest to konkretyzacja prawa z Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, zgodnie z którym każdy ma prawo dostępu do zebranych danych, które go dotyczą, i prawo do dokonania ich sprostowania.

Trybunał przypomniał, że prawidłowość i kompletność tych danych należy oceniać w świetle celu, w jakim zostały one zebrane. Zwrócił też uwagę, że przetwarzanie danych w rozpatrywanej sprawie jest objęte RODO. Natomiast do sądu węgierskiego należy zweryfikowanie prawidłowości danych o płci w świetle celu, dla którego zostały zebrane. Jak wskazał TSUE, gdyby celem było zidentyfikowanie osoby, to dane wydawałyby się odnosić do tożsamości płciowej przez nią doświadczanej - a nie przypisanej jej przy urodzeniu.

Brak procedury nie może być uzasadnieniem

W tym kontekście Trybunał wyjaśnił, że państwo członkowskie dla uniemożliwienia wykonania prawa do sprostowania danych nie może się powoływać na to, że w prawie krajowym brak procedury prawnego uznania tożsamości transpłciowej. Prawo UE nie narusza wprawdzie kompetencji państw członkowskich w dziedzinie prawnego uznawania tożsamości płciowej - ale przy wykonywaniu tej kompetencji państwa powinny przestrzegać prawa Unii, w tym RODO.

RODO – jak stwierdził TSUE - nakłada zaś na organ krajowy odpowiedzialny za prowadzenie rejestru publicznego obowiązek sprostowania danych osobowych dotyczących tożsamości płciowej - jeżeli dane te nie są prawidłowe w rozumieniu tego rozporządzenia.

Jakie dowody trzeba przedstawić do sprostowania danych zgodnie z RODO?

Osoba korzystająca z prawa do sprostowania danych może zostać zobowiązana do przedstawienia istotnych i wystarczających dowodów, których można racjonalnie wymagać na potrzeby wykazania nieprawidłowości danych. Trybunał zastrzegł jednak, że państwo członkowskie nie może w żadnym wypadku uzależnić wykonywania prawa do sprostowania danych od przedstawienia dowodów na okoliczność poddania się chirurgicznej korekcie płci.

Jak stwierdził TSUE, taki wymóg narusza istotę prawa człowieka do integralności i prawa do poszanowania życia prywatnego (art. 3 i 7 Karty praw podstawowych). Nie jest też ani konieczny, ani proporcjonalny do zagwarantowania wiarygodności i spójności rejestru publicznego - takiego jak rejestr spraw o udzielenie azylu - ponieważ istotny i wystarczający dowód może stanowić zaświadczenie lekarskie, w tym diagnoza psychologiczna.