Prawnicy rezygnują, punkty porad zamykane. 241 zł to za mało na darmową pomoc

Ministerstwo Sprawiedliwości zaproponowało nową kwotę bazową do ustalania dotacji na nieodpłatną pomoc prawną. To wzrost o ponad 200 zł dotacji dla powiatów na organizację nieodpłatnej pomocy prawnej. Nowe stawki mają obowiązywać od 1 stycznia 2025 r. Sęk w tym, że kwota ta jest niewystarczająca i nie zmieni i tak trudnej sytuacji finansowej z którą borykają się udzielający porad prawnicy. Zamiast zarabiać, dokładają. Zaczyna brakować rąk do pracy, a wiele punktów jest zamykanych. Zaszkodzi również nadchodząca reforma systemu darmowego poradnictwa. Dlaczego?

Resort sprawiedliwości przedstawił projekt rozporządzenia w sprawie wysokości kwoty bazowej w 2025 r., która jest podstawą ustalenia wysokości dotacji dla powiatów na finansowanie nieodpłatnej pomocy prawnej, świadczeniu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej.

Zgodnie z propozycją MS, kwota bazowa ma wzrosnąć o 241 zł i będzie wynosiła 6 104 zł. Maksymalny limit wydatków budżetu państwa na rok 2025 r. został określony na poziomie 116 024 519 zł. Prognozowana łączna kwota dotacji to 108 926 000 zł, co pozostawia przeszło 7 mln zł możliwych do wykorzystania, wolnych środków.

Naczelna Rada Adwokacka postuluje o dofinansowanie pomocy prawnej

Swoje wątpliwości już wyraziła Naczelna Rada Adwokacka. NRA zauważa, że oszczędności, kosztem systemu nieodpłatnej pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego, który od lat wymaga dofinansowania, jest niezrozumiałe i nieuzasadnione.

„W związku z tym, że niedofinansowanie systemu trwa już od wielu lat, możemy aktualnie zobaczyć jego skutki związane z odchodzeniem z systemu najbardziej doświadczonych adwokatów, trudnościami ze znalezieniem przez wykonawców zastępców na dyżury oraz niedoposażeniem punktów w niezbędny sprzęt” – donosi NRA.

Tym samym Naczelna Rada Adwokacka zarekomendowała maksymalne wykorzystanie limitu ustawowego przeznaczonego na porady w 2025 roku i wyraziła sprzeciw wobec obciążania osób świadczących nieodpłatną pomoc prawną w punktach kosztami realizacji zadań wynikających z obecnych, jak i projektowanych przepisów. W szczególności finansowania przez wykonawców kosztów dojazdów na wizyty domowe, porad telefonicznych oraz konieczności zapewnienia przez osoby świadczące pomoc prawną własnego sprzętu do obsługi punktów.

NRA postuluje o realne dofinansowanie systemu, zamiast symbolicznego podwyższania kwoty bazowej o 241 zł miesięcznie.

Podwyżka na tabliczkę czekolady

- Kwota bazowa na 2025 zaproponowana przez MS to 6104 zł. Ale na wynagrodzenia idzie 91 procent tej kwoty. Więc dla wykonawców zostaje 5554 zł. – mówi adwokat dr. Mariusz Hassa z kancelarii adwokackiej Hassa. - Kwotę tą dzielimy na 5 dni, bo z reguły w punktach jest tyłu prawników, ile dni tygodnia. Tym samym za wszystkie poniedziałki prawnik dostanie 1110,80 brutto. Jeśli będzie miał szczęście i będzie w danym miesiącu mieć 4 dyżury to za 1 dyżur (4 h , dojazd do punktu czasem te 30 km, i wizytę domowa) dostanie 277 zł brutto. Przy czym cena porady prawnej kancelarii prywatnej to 200 zł. Jeżeli będzie 5 poniedziałków, to wynagrodzenie za dyżur to 222,16. W 2024 za dyżur maksymalny adwokat może dostać 266 zł brutto. W 2025 r., jeśli przejdzie to rozporządzenie, dostanie 277 zł. Podwyżka więc będzie o 11 zł brutto za dyżur.

I dodaje. - Przypominam, że mamy dostać porady prawne on-line i to bez konieczności składania oświadczeń, więc porady dostanie każdy.Liczba pracy rośnie,odpowiedzialność też rośnie, a w zamian co? 11 zł. – To tabliczka czekolady. Mówimy o kwocie brutto, więc na rękę będzie jeszcze mniej. Proszę pamiętać, że z kwoty bazowej (tych 6 tys.) powiaty mają 6 proc. na prowadzenie punktów npp i 3 proc. na prowadzenie edukacji prawnej przez NGO - które wygra przetarg. Jakie są to kwoty, łatwo policzyć.

Zapowiedziana likwidacja punktów bezpłatnych porad

Przez braki kadrowe i niedoszacowanie, punkty porad są wciąż zamykane. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu, w 2025 r. liczba punktów nieodpłatnej pomocy prawnej zostanie zmniejszona o trzy i wyniesie 1487. Po jednym punkcie pomocy stracą powiaty: ostrołęcki, zawierciański i myśliborski oraz miasta Jaworzno i Sosnowiec. Portal Samorządowy PAP przypomina, że dodatkowe punkty zostaną utworzone w powiatach trzebnickim i piaseczyńskim.

Jak ustalana jest dotacja na nieodpłatną pomoc prawną?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, podstawę ustalenia wysokości dotacji stanowi kwota bazowa, natomiast kwota dotacji stanowi dwunastokrotność iloczynu kwoty bazowej i mnożnika. Do wyliczenia mnożnika przyjmuje się liczbę mieszkańców powiatu, przyjętą według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy o dwa lata, ustaloną przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, którą dzieli się przez 25 000 (mnożnik nie może być mniejszy niż 2 i większy niż 35, zaokrągla się go do liczby całkowitej w górę, jeżeli pierwsza cyfra po przecinku jest równa lub wyższa niż 5, albo w dół – jeżeli pierwsza cyfra po przecinku jest niższa niż 5).