Spory przetargowe będą rozstrzygane zdalnie

W postępowaniach toczących się przed Krajową Izbą Odwoławczą będzie można uczestniczyć przez internet – zakłada rządowy projekt deregulacji.

Na tę zmianę rynek czekał od dawna. Krajowa Izba Odwoławcza ma swoją siedzibę w Warszawie, udział w toczących się przed nią rozprawach dla tysięcy osób rocznie oznacza więc konieczność dojazdu, nierzadko z drugiego końca Polski. Przedstawiony przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii projekt nowelizacji niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego zakłada możliwość zdalnego uczestnictwa w postępowaniach. Składy orzekające KIO, tak jak dotychczas, będą się zbierać w salach rozpraw, natomiast uczestnicy będą mogli sami zdecydować, czy chcą się stawić osobiście, czy połączą się przez internet.

– Powinniśmy więc raczej mówić o rozprawach hybrydowych aniżeli zdalnych. Proponowany przepis stanowi bowiem, że w przypadku zdalnej rozprawy uczestnicy postępowania odwoławczego „nie muszą przebywać na sali rozpraw”. Nie muszą, ale będą mogli – zauważa Jan Roliński, adwokat i szef zespołu prawa zamówień publicznych w kancelarii WKB.

– Jakkolwiek jest to rozwiązanie analogiczne do tego w sprawach cywilnych, praktyka w KIO może być już odmienna. W sprawach, gdy sądy zarządzają rozprawy zdalne, pełnomocnicy uczestniczą w nich zdalnie, a opcja hybrydowa nie jest stosowana. Postępowania przed KIO mają jednak swoją specyfikę i dynamikę. Komunikatywność pełnomocników i zdolność do prezentowania zawiłych kwestii technicznych mają bardzo duże znaczenie. Praktyka może raczej wyglądać w ten sposób, że główny pełnomocnik uczestnika postępowania w dalszym ciągu będzie w sali, natomiast część jego reprezentantów, np. specjaliści ds. technicznych czy kadra zarządzająca, będzie uczestniczyć w rozprawach zdalnie – dodaje ekspert.

Podobne spostrzeżenia ma Piotr Trębicki, radca prawny z kancelarii Trębicki Hołowińska.

– Cieszy mnie projektowana fakultatywność dołączania do rozprawy w trybie zdalnym. Co do zasady uważam, że rozprawy sądowe czy przed KIO w trybie stacjonarnym, w pomieszczeniach danego urzędu to wyższa forma orzekania. Za stacjonarnością przemawia także specyfika skoncentrowania postępowań przed KIO. Spróbujmy powiedzieć jakiemukolwiek sędziemu sądu powszechnego, żeby sprawę za 80 mln zł rozstrzygnął w 5–6 godzin – komentuje.

– Ryzykiem jest potencjalnie mniejsze zaangażowanie stron. Już dziś niektórzy zamawiający jakby uciekają od roli aktywnego gospodarza postępowania. Rozprawa zdalna może być kolejnym argumentem za postawą: „A niech tam KIO rozsądzi” – dodaje mec. Trębicki.

O możliwości zdalnego prowadzenia postępowania ma każdorazowo decydować prezes KIO, niemniej jednak będzie to reguła. Odstępstwem od niej mają być natomiast sytuacje, gdy uczestnicy będą musieli się pojawić w sali rozpraw. Może się tak zdarzyć przy wyjątkowo dużej liczbie zainteresowanych udziałem (przykładowo postępowanie w sprawie odbioru warszawskich odpadów przyciągnęło tak wielu uczestników, że rozprawy toczyły się w specjalnie wynajętej sali konferencyjnej) czy też ze względu na objęcie informacji klauzulą tajności.

Godne warunki

Kwestie techniczne nie są przesądzone w ustawie. Informacje o wymaganiach będą publikowane w BIP przez prezesa Urzędu Zamówień Publicznych (ten urząd zajmuje się obsługą administracyjną KIO). W praktyce można się spodziewać, że – tak jak w przypadku postępowań zdalnych przed sądami powszechnymi – wystarczą: komputer z kamerą i mikrofonem, łączność z internetem oraz przeglądarka. Wraz z wyznaczonym terminem strony otrzymają link do posiedzenia lub rozprawy, o ile będą one jawne.

Z projektu wynika, że dostęp do transmisji zostanie też zapewniony osobom postronnym, które dziś mogą się przyglądać rozprawie z ław dla publiczności. Będą one musiały wystąpić o link do sekretariatu KIO, wskazując konkretną sprawę.

Projektowane przepisy nie precyzują, z jakich miejsc będzie można uczestniczyć w zdalnym posiedzeniu czy zdalnej rozprawie. Może to być gabinet w kancelarii pełnomocnika, ale też mieszkanie uczestnika. Z jednym zastrzeżeniem – warunki muszą licować z powagą KIO i nie mogą stanowić przeszkody do dokonywania czynności procesowych. Co to będzie oznaczać w praktyce? Każdorazowo będzie o tym decydować skład orzekający, ale jest oczywiste, że nie powinno się łączyć z sypialni z widokiem na niezaścielone łóżko czy z baru. KIO będzie też mogła odmówić zdalnego udziału w posiedzeniu czy rozprawie osobie, której zachowanie wzbudzi „uzasadnione wątpliwości co do prawidłowego przebiegu czynności dokonanych zdalnie z jej udziałem”. Będzie to traktowane tak samo, jakby uczestnik postępowania nie stawił się na rozprawie.

Wymagana większa staranność

Ułatwienia, jakie wynikają z możliwości zdalnego udziału, mają swoją cenę. Nie będzie już można zgłaszać dowodów w ostatniej chwili. „Dopuszczenie możliwości zdalnego udziału stron lub uczestników w postępowaniu odwoławczym będzie w sposób oczywisty łączyć się z ograniczeniem faktycznej możliwości składania przez te strony i uczestników postępowania pism oraz dokumentów podczas samej rozprawy lub posiedzenia jak również przekazywania w tym czasie pism przez izbę” – tłumaczą w uzasadnieniu projektu jego autorzy.

Każdy z uczestników będzie więc musiał przed rozprawą przedstawić wszystkie dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub w celu odparcia wniosków i twierdzeń powołanych w odwołaniu. Wykonawca będzie to robił już w odwołaniu, zamawiający w odpowiedzi na nie (będzie ona obowiązkowa), firmy chcące wziąć udział w postępowaniu – w przystąpieniu.

– Na pewno jest to podniesienie poprzeczki dla profesjonalnych pełno mocników, ale też szansa na dalsze usprawnienie postępowań. Sądzę, że ustawowa podstawa wyznaczania terminów na udzielenie odpowiedzi na odwołanie ucywilizuje i zrównoważy sytuację stron postępowania. Niewątpliwie nie jest dobrą praktyką przekazywanie odwołującym stanowiska zamawiającego tuż przed wejściem do sali rozpraw – komentuje Jan Roliński.

Jednocześnie ma on nadzieję, że przewidziana w projekcie zasada, zgodnie z którą strony mogą zgłosić dowód do zamknięcia rozprawy, jeśli jego wcześniejsze pozyskanie nie było możliwe lub konieczność jego powołania wynikła w toku postępowania odwoławczego, nie będzie ograniczana przez KIO.

– Jest dla mnie oczywiste, że wykonawcy będą dość często korzystać z tej zasady. Jeśli bowiem spór będzie dotyczył np. oceny referencji budowlanych, to jest oczywiste, że dowody odwołującego muszą zależeć od stanowiska przystępującej firmy, która podejmie się obrony swoich referencji – zaznacza Piotr Trębicki. – Ta zasada po prostu musi być stosowana elastycznie i bez nadmiernego rygoryzmu. I tu widzę potencjalne ryzyka – dodaje.

Rząd zamierza przyjąć projekt w II kw. br. ©℗