Nowelizacja prawa karnego: Zmiany w dozorze elektronicznym, kiedy można odbyć karę poza więzieniem

Od nowego 2023 roku wchodzą w życie niektóre zmienione przepisy kodeksu karnego wykonawczego. W systemie dozoru elektronicznego, poza sądem bierze udział również komisja penitencjarna, która jak sąd może decydować o zastosowaniu dozoru poza więzieniem. Zmieniają się również warunki odbycia kary. Jak wygląda dozór elektroniczny i jakie skazany musi spełnić wymogi.

Co to jest dozór elektroniczny i na czym polega

Dozór elektroniczny to kontrola zachowania skazanego przy użyciu środków technicznych. Natomiast cały system dozoru elektronicznego to ogół metod postępowania i środków technicznych, służących do wykonywania dozoru elektronicznego. Karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego wykonuje się poprzez dozór stacjonarny. Środki karne i zabezpieczające w systemie wykonuje się jako dozór zbliżeniowy lub mobilny.

System dozoru elektronicznego to obecnie najnowocześniejszy nieizolacyjny system wykonywania kary pozbawienia wolności. Kontroluje wykonywanie przez skazanego obowiązków nałożonych przez sąd i umożliwia odbywanie kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym.

Co kontroluje się w systemie dozoru elektronicznego

W systemie dozoru elektronicznego można kontrolować:

• przebywanie przez skazanego w określonych dniach tygodnia i godzinach we wskazanym przez sąd miejscu (dozór stacjonarny);
• bieżące miejsce pobytu skazanego, niezależnie od tego, gdzie skazany przebywa (dozór mobilny);
• zachowywanie przez skazanego określonej minimalnej odległości od osoby wskazanej przez sąd (dozór zbliżeniowy).

Jak wygląda wykonanie kary w systemie dozoru elektronicznego

Organ dozoru (sąd, komisja penitencjarna) wyznacza skazanemu, indywidualnie, szczegółowy harmonogram odbywania kary pozbawienia wolności, zgodnie z którym osoba poddana kontroli musi przebywać w swoim domu lub innym miejscu odbywania kary w ściśle określonych godzinach. Dozór umożliwia prowadzenie normalnego życia pod stałą, ale dyskretną kontrolą. Za zgodą organu można również przebywać poza miejscem odbywania kary, by pracować, zajmować się gospodarstwem rolnym, kontynuować naukę czy też wykonywać inne obowiązki życiowe i rodzinne.

Dozór elektroniczny. Nadajnik, monitorowanie

Środkami technicznymi służącymi do wykonywania dozoru elektronicznego są:

• centrala monitorowania;
• system teleinformatyczny, za pomocą którego podmiot prowadzący centralę monitorowania, podmiot dozorujący, sądy, sądowi kuratorzy zawodowi i inne uprawnione podmioty przetwarzają informacje związane z organizowaniem i kontrolowaniem wykonywania kar w systemie dozoru elektronicznego (system komunikacyjno-monitorujący);
• nadajniki;
• rejestratory stacjonarne i przenośne.

System Dozoru Elektronicznego to fizycznie nadajnik w wodoodpornej i antyalergicznej opasce mocowanej na nodze lub przegubie dłoni przypominający wyglądem zegarek oraz urządzenie monitorujące, zamontowane w miejscu odbywania kary pozbawienia wolności. Urządzenia kontrolują wykonywanie przez skazanego zaleceń i ustalają fakt przebywania w miejscu odbywania kary pozbawienia wolności w wymaganych godzinach. W przypadku nieobecności lub spóźnienia urządzenie monitorujące powiadamia o tym zdarzeniu Centralę Monitorowania, która dokładnie rejestruje przebieg kary. O każdym incydencie natychmiast informowany jest również organ penitencjarny oraz zawodowy kurator sądowy.

Kto może skorzystać z systemu dozoru elektronicznego w 2023 r. (jaki organ decyduje)

Sąd penitencjarny

Sąd penitencjarny może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli zostały spełnione łącznie następujące warunki:

• wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku i 6 miesięcy albo wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności w wymiarze niższym niż 3 lata i któremu do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy;
• odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie szczególne względy wskazujące, że w razie odbycia kary w tym systemie nie zostaną osiągnięte cele kary;
• skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
• osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły pisemna zgodę złożoną do sądu albo komisji penitencjarnej;
• odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne.

Skazanemu, który rozpoczął już odbywanie kary w zakładzie karnym, można udzielić zezwolenia na odbycie w systemie dozoru elektronicznego pozostałej części kary, jeżeli za udzieleniem zezwolenia przemawiają dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego.

Przepisy o wykonaniu dozoru stosuje się również odpowiednio do skazanego, któremu wymierzono dwie lub więcej niepodlegających łączeniu kar pozbawienia wolności, które skazany ma odbyć kolejno:

• nieprzekraczających w sumie 1 roku i 6 miesięcy;
• których suma jest niższa niż 3 lata i któremu do odbycia w zakładzie karnym pozostała część tej kary w wymiarze nie większym niż 6 miesięcy – a żadna kara nie została orzeczona za przestępstwo popełnione w warunkach przewidzianych w art. 64 § 2 Kodeksu karnego (recydywy wielokrotnej).

Komisja penitencjarna

Komisja penitencjarna może udzielić skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, jeżeli zostały spełnione łącznie warunki:

• wobec skazanego orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 4 miesięcy, a nie zachodzą warunki przewidziane w art. 64 § 2 Kodeksu karnego;
• skazany rozpoczął już odbywanie kary w zakładzie karnym;
• odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie szczególne względy wskazujące, że w razie odbycia kary w tym systemie nie zostaną osiągnięte cele kary;
• za udzieleniem zezwolenia przemawia dotychczasowa postawa i zachowanie skazanego w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności;
• skazany posiada określone miejsce stałego pobytu;
• osoby pełnoletnie zamieszkujące wspólnie ze skazanym wyraziły na to zgodę,
• odbywaniu kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie stoją na przeszkodzie warunki techniczne.

Komisja penitencjarna wydaje decyzję o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosku o udzielenie zezwolenia.

Decyzję komisji doręcza się wraz z uzasadnieniem i pouczeniem o przysługującym prawie, terminie i sposobie wniesienia skargi skazanemu lub jego obrońcy, prokuratorowi, a także sądowemu kuratorowi zawodowemu lub dyrektorowi zakładu karnego.

Wykonalną decyzję komisji penitencjarnej doręcza się wraz z uzasadnieniem również właściwemu sądowi penitencjarnemu.

Kto może wystąpić z wnioskiem o objęcie dozorem elektronicznym

Z wnioskiem o udzielenie skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego może wystąpić do sądu penitencjarnego:

• skazany,
• jego obrońca,
• prokurator,
• sądowy kurator zawodowy,
• dyrektor zakładu karnego, (gdy skazany przebywa w zakładzie karnym).

Wniosek o udzielenie zezwolenia na odbywanie kary w systemie dozoru elektronicznego wraz z uzasadnieniem składa się na piśmie. Do wniosku dołącza się zgodę osoby lub osób pełnoletnich wspólnie zamieszkujących ze skazanym w miejscu, gdzie będzie wykonywany dozór elektroniczny.

Kto nie może zostać objęty systemem dozoru elektronicznego

Zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego nie udziela się skazanemu w warunkach określonych w art. 64 § 2 Kodeksu karnego (recydywy wielokrotnej).

Poza tym kary w formie dozoru elektronicznego nie mogą odbywać:

• osoby, wobec których orzeczono karę aresztu;
• osoby, wobec których orzeczono zastępczą karę aresztu za wykroczenie;
• osoby, wobec których orzeczono zastępczą karę pozbawienia wolności za wykroczenie skarbowe;
• osoby, wobec których orzeczono karę porządkową;
• osoby, wobec których orzeczono środek przymusu skutkujący pozbawieniem wolności;
• osoby skazane na karę aresztu wojskowego.