Ponowne rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisu nakazującego, by uczynił to ten sam sędzia, który wydał uchylone orzeczenie, nie skutkuje nieważnością tego postępowania – uznał Sąd Najwyższy w zapadłej w czwartek uchwale. A skoro nie ma ryzyka, że takie rozstrzygnięcie zostanie podważone, to należy się liczyć z rozbieżnościami w orzecznictwie na tle wprowadzonych ostatnią dużą reformą kodeksu postępowania cywilnego przepisów o składzie, w jakim sąd I instancji ponownie rozpoznaje sprawę po uchyleniu wyroku.
Ponowne rozpoznanie sprawy następuje w tym samym składzie
Chodzi o art. 386 par. 5 k.p.c., który w brzmieniu obowiązującym od 2019 r. przewiduje, że ponowne rozpoznanie sprawy następuje w tym samym składzie, co poprzednio. Wcześniej obowiązywała zasada – taka, jak wciąż obowiązuje w postępowaniu karnym czy administracyjnym – że właściwym do ponownego rozpoznania sprawy jest inny skład sądu I instancji.
Jednak nowe zasady budzą wątpliwości co do zgodności z art. 45 konstytucji i art. 6 Europejskiej konwencji praw człowieka (prawo do rozpatrzenia sprawy przez bezstronny i niezawisły sąd). Dlatego część sądów – albo zgodnie z wytycznymi sądu odwoławczego, albo z własnej inicjatywy – rozpoznaje sprawy po uchyleniu wyroku w postępowaniu apelacyjnym wbrew przepisowi ustawy, czyli w zmienionym składzie.
Rozpoznanie sprawy przez nowy skład jest dopuszczalne tylko wyjątkowo
Taka sytuacja miała miejsce przed Sądem Okręgowym w Bydgoszczy, który oddalił pozew o zakwestionowanie uchwały spółdzielni mieszkaniowej. Gdy Sąd Apelacyjny w Gdańsku nakazał ponowne zbadanie sprawy, wyznaczony został do tego inny sędzia. On również oddalił powództwo. Powódka ponownie wniosła apelację, wskazując m.in. to, że wyrok wydano w innym składzie, niż to wynika z k.p.c. Zgodnie bowiem z obecnym brzmieniem art. 386 par. 5 k.p.c. rozpoznanie sprawy przez nowy skład jest dopuszczalne tylko wyjątkowo – przykładowo gdy sędzia z pierwszego składu awansował, zmarł czy przebywa na zwolnieniu lekarskim.
Wobec tego sąd apelacyjny powziął wątpliwość, czy naruszenie art. 386 par. 5 nie stanowi przesłanki nieważności postępowania, o której mowa w art. 379 pkt 4 k.p.c. Jednak jak zauważył gdański SA, zgodnie z art. 55 par. 4 prawa o ustroju sądów powszechnych sędzia może orzekać we wszystkich sprawach. Przepisy o przydziale spraw oraz wyznaczaniu i zmianie składu nie ograniczają jurysdykcji sędziego i nie mogą być podstawą stwierdzenia sprzeczności składu sądu z przepisami czy nienależytego obsadzenia sądu.
– Jest to oczywista sprzeczność, która zakładając racjonalność ustawodawcy, nie może być jego celem – uznał SA, kierując zagadnienie prawne do Sądu Najwyższego. Ten w efekcie uchwalił, że zarządzenie przewodniczącego wydziału o wyłonieniu nowego składu orzekającego w drodze losowania, z pominięciem sędziego wyznaczonego do rozpoznania sprawy z mocy ustawy na podstawie przepisu art. 386 par. 5 k.p.c., nie skutkuje samo w sobie sprzecznością składu orzekającego z przepisami prawa w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. ©℗
orzecznictwo
Uchwała SN z 20 października 2022 r., sygn. akt III CZP 97/22 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia