Prawo panoramy. Czy można wykorzystać komercyjnie zrobione zdjęcie wieżowca?

Sfotografowałeś wieżowiec, kościół, szpital, muzeum, plac? Zastanawiasz się, czy wolno komercyjnie wykorzystać wykonane zdjęcie?

Jako zasadę można przyjąć, że korzystanie z wizerunku obiektu architektury oraz jego rozpowszechnianie jest zależne od zgody twórcy (lub twórców) takiego obiektu. Systemy prawne poszczególnych państw przewidują jednak wyjątki od tak restrykcyjnego podejścia. Wyjątki te nazywa się potocznie „prawem panoramy”.

Podstawy prawne

W Polsce podstawę do korzystania ze zdjęć panoramy stanowi art. 33 pkt 1 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej jako: praut), zgodnie z którym wolno rozpowszechniać utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku.

Z ww. przepisu wynika zakres wyjątku:

Wolno rozpowszechniać ww. utwory, ale nie do tego samego użytku. Zdjęcie nie może zatem posłużyć do wykonania takiego samego obiektu, tj. sfotografowanego budynku, rzeźby, pomnika, placu, powtórzenia układu architektonicznego itp.

Prawo panoramy dotyczy wyłącznie ogólnodostępnych utworów wystawionych na wolnej, otwartej przestrzeni. Wyklucza to w praktyce stosowanie ww. wyjątku do fotografowania wnętrz, np. centrów handlowych, banków, dworców kolejowych itp.

Ustawa wymaga, aby fotografowany obiekt był wystawiony na stałe. Wyłączone z zakresu stosowania art. 33 pkt 1 praut są zatem np. przedmioty pokazywane w witrynach sklepowych czy dzieła wystawione na chwilę i wykonane z nietrwałych materiałów, np. zamki z piasku, budowle z lodu itp.

Dozwolony użytek chronionych utworów nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy (art. 35 praut), co w niektórych przypadkach może ograniczać możliwość komercyjnego korzystania ze zdjęć panoramy.

Praktyka stosowania

Skoro w Polsce wolno rozpowszechniać utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, to udostępniając np. w Internecie samodzielnie sfotografowany obiekt nie naruszysz praw jego twórcy. Obiektem tym może być także mural, czy obraz (plakat) powieszony na ścianie budynku. Ważne jest, aby zostały spełnione wyżej opisane warunki.

Jeżeli masz wątpliwości w konkretnym przypadku – najlepiej zadaj pytanie prawnikowi o legalność rozpowszechniania wizerunku obiektu architektury. W praktyce może bowiem wystąpić szereg okoliczności mających bezpośredni wpływ na dopuszczalność skorzystania z prawa panoramy. Na zdjęciu mogą być bowiem widoczne np. znaki towarowe, reklamy, twarze przechodniów albo obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa objęte zakazem fotografowania.

Dr Bartosz Kleban – radca prawny. Partner w Kancelarii Prawnej Jarzyński & Wspólnicy