Jako orzeczenie sądowe pozostaje w obiegu prawnym. I, jako zasada prawna, wiąże jedynie Sąd Najwyższy, ale już nie sądy powszechne. Te same mają w każdej sprawie badać prawidłowość składu orzekającego, w którym są sędziowie powołani przez obecną Krajową Radę Sądownictwa. Mogą przy tym zastosować zasady określone w uchwale, ale nie muszą. To sedno wczorajszej uchwały Izby Pracy SN.

Tym razem przyczynkiem do pochylenia się nad tym zagadnieniem było zagadnienie prawne skierowane przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku. Rozpoznając apelację w sprawie pracowniczej o odszkodowanie, zapytał on Sąd Najwyższy o zastosowanie kryteriów oceny powołania sędziego przez tzw. neo-KRS, zawartych w szeroko dyskutowanej uchwale trzech połączonych izb SN, zapadłej w styczniu 2020 r. (sygn. akt BSA I-4110-1/20). W kwietniu 2020 r. Trybunał Konstytucyjny uznał ją za niezgodną z ustawą zasadniczą (sygn. akt U 2/20).
Odpowiadając gdańskiemu sądowi, SN stwierdził wczoraj, że ocena co do sprzeczności składu sądu z art. 379 pkt 4 kodeksu postępowania cywilnego, gdy w orzekaniu bierze udział osoba powołana po 23 stycznia 2020 r. na urząd sędziego na wniosek obecnej KRS, wymaga prowadzenia ustaleń według kryteriów określonych dwa lata temu przez trzy połączone izby SN. Chodzi m.in. o zweryfikowanie, czy wadliwość procesu powoływania prowadzi, w konkretnych okolicznościach, do naruszenia standardu niezawisłości i bezstronności.
W uzasadnieniu SN wskazał, że wspomnianą uchwałę połączonych izb można by uznać za przepis wydany przez centralny organ państwowy w rozumieniu art. 188 konstytucji – i pod tym kątem może ona być oceniana przez TK. Skoro trybunał uznał ją za niekonstytucyjną, to jako norma prawna – nie obowiązuje.
Ale uchwała ta jest także orzeczeniem SN, szczególnego rodzaju, wydanym na podstawie art. 87 ustawy o Sądzie Najwyższym (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1904 ze zm.) i będącym zasadą prawną, który to przymiot nadał jej skład orzekający SN. Zgodnie z art. 88 ustawy o SN uchwała taka, o mocy zasady prawnej, musi wiązać wszystkie składy orzekające SN. Ani art. 87, ani art. 88 nie był zaś przedmiotem kontroli konstytucyjnej.
– Jako orzeczenie sądowe uchwała ta ma więc znaczenie prawne i obowiązuje, odstąpić może od niej SN dopiero w kolejnej uchwale połączonych izb lub pełnego składu SN. Takiej uchwały jak dotąd nie podjęto. Trzeba jednak pamiętać, że wspomniana uchwała z 2020 r. wiąże tylko składy orzekające SN, ale już nie sądy powszechne. Sąd powszechny ma obowiązek dokonać z urzędu oceny przesłanek nieważności postępowania, w tym kwestii należytej obsady sądu wydającego zaskarżone orzeczenie. Rzeczą tego sądu jest jednak rozstrzygnięcie, czy doszło do zmiany stanu prawnego, czy też nie i czy w konkretnych okolicznościach sprawy taka, a nie inna obsada sądu orzekającego może zostać uznana za wadliwą – powiedział sędzia Józef Iwulski. ©℗

orzecznictwo

Uchwała Sądu Najwyższego z 5 kwietnia 2022 r., sygn. akt III PZP 1/22 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia