AI, ekologia i podatki. Im więcej automatyzacji, tym większa degradacja planety

Świat martwi się teraz rozwojem sztucznej inteligencji (AI). To najnowsze wcielenie powracającej obawy przed skutkami robotyzacji oraz automatyzacji. Wśród zagrożeń wymienia się masowe bezrobocie, bunt maszyn, zagładę rasy ludzkiej…

Ale w tym zestawie dyżurnych obaw zapomina się zwykle o jednej rzeczy. Jest nią ekologia. A właściwie prosty fakt, że im więcej automatyzacji, tym większa degradacja planety oraz jej zasobów naturalnych.

Na ten aspekt rozwoju AI zwraca uwagę nowy tekst podpisany przez większą grupę ekonomistów; wymienię tylko dwóch najbardziej znanych w tym gronie profesorów: Davida E. Blooma z Uniwersytetu Harvarda oraz Klausa Prettnera z Uniwersytetu Ekonomicznego w Wiedniu. Przypominają oni – i słusznie – że automatyzacja, robotyzacja czy rozwój sztucznej inteligencji to nie tylko perspektywa zwiększenia produktywności, lecz także bardzo realne koszty środowiskowe.

Drukarki 3D, roboty przemysłowe i programy w rodzaju GPT-3 przeżywają na naszych oczach rozkwit. Sam ChatGPT w ciągu dwóch ostatnich miesięcy zyskał ponad 100 mln aktywnych użytkowników. Jednocześnie – o czym się nie mówi – napędzenie tej fali robotyzacji będzie się wiązało się z koniecznością ogromnego wzrostu produkcji energii elektrycznej. A prąd wciąż się wytwarza – mimo odmieniania hasła zielonej rewolucji przez wszystkie przypadki – z paliw kopalnych. W tym sensie automatyzacja nie jest procesem klimatycznie neutralnym. Odwrotnie – im więcej robotyzacji, tym więcej emisji zanieczyszczeń, uszczuplania zasobów naturalnych i tym trudniejszy do osiągnięcia postulat zeroemisyjności.

Czy da się zrobić z tym coś sensownego? Bloom i Prettner proponują opodatkowanie. Pomysł opłat od automatyzacji (robotowego) nie jest nowy. Kilka lat temu, w roku 2017, odbyła się na jego temat dość duża debata w amerykańskich mediach. Zapoczątkował ją głośnym wywiadem dla magazynu „Quartz” miliarder Bill Gates. Minęło dobrych pięć lat, a robotowego jak nie było, tak nie ma.

Teraz sytuację pogarsza to, że najnowszy rozwój automatyzacji jeszcze bardziej wymyka się podatkowym definicjom. Od biedy można sobie jeszcze – po pokonaniu lobbingu i przeszkód natury politycznej – wyobrazić obłożenie opłatą każdego nowego robota przemysłowego wprowadzanego do pracy w fabryce. Jak jednak opodatkować technologie bazujące na AI? Czy jest nią zaawansowana wyszukiwarka internetowa? Chatbot?

Ekonomiści piszą, że ucieczkę z tej pułapki może przynieść opodatkowanie emisji zanieczyszczeń. Jeżeli jakaś technologia zwiększa zużycie energii (a co za tym idzie – np. emisje CO2), powinna być dodatkowo opodatkowana. Jeżeli równocześnie prowadzi do zastępowania ludzkiej pracy, fiskus powinien być jeszcze sroższy. Taki mechanizm będzie oczywiście czynił energochłonną automatyzację droższą i mniej opłacalną. Może ją nawet trochę spowolnić. Ale czy nie jest to właśnie jeden z głównych celów takiego opodatkowania? ©℗