Od 1 stycznia 2016 r. podmioty figurujące w starych rejestrach handlowych zostaną z nich wykreślone. Wierzyciele będą mieli rok na zgłoszenie swoich roszczeń. Pojawia się pytanie o zgodność tego z konstytucją
Jedynie do 31 grudnia 2015 r. podmioty dotychczas nieprzerejestrowane do Krajowego Rejestru Sądowego mają czas na wypełnienie tego obowiązku. Po tej dacie przestaną istnieć z mocy samego prawa, a ich majątek przejmie Skarb Państwa. Roszczenia wierzycieli tychże jednostek wygasną po upływie roku od dnia przejścia mienia.
Z rządowych szacunków wynika, że problem wcale nie jest mały. Chociaż Krajowy Rejestr Sądowy działa w Polsce już od 15 lat (1 stycznia 2001 r. zastąpił uprzednio funkcjonujące rejestry sądowe), to do tej pory w starych rejestrach figuruje ok. 100 tys. spółek, a także 60–80 tys. innych podmiotów, jak stowarzyszenia czy fundacje. Taki stan rzeczy jest niepożądany: część podmiotów gospodarczych znajduje się w przestrzeni prawnej poza dwoma rejestrami, które tworzą kompleksowy system – chodzi o Krajowy Rejestr Sądowy oraz Centralną Ewidencję i Informację o Działalności Gospodarczej. Nic więc dziwnego, że w celu uporządkowania stanu prawnego resort sprawiedliwości postanowił ostatecznie rozwiązać kwestię takich podmiotów. W ub.r. znowelizowano w tym celu ustawę z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1203 ze zm.) oraz ustawę z 20 sierpnia 1997 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. 1997 r. nr 121, poz. 770 ze zm.).
Sytuacja wierzycieli
1 stycznia 2016 r. Skarb Państwa nabędzie nieodpłatnie mienie nieprzerejestrowanych podmiotów. Będzie ponosił jednak odpowiedzialność z tego tytułu względem wierzycieli tych jednostek organizacyjnych. Ale uwaga: zakres tejże odpowiedzialności będzie ograniczony jedynie do składników majątku przejętego od wspomnianego podmiotu.
Wierzyciele powinni się pospieszyć. Niezwykle ważne jest bowiem to, że ich roszczenia wygasną, jeżeli nie będą dochodzone od Skarbu Państwa w terminie roku od chwili nabycia mienia przez państwo. De facto oznacza to, że wierzyciele powinni wykorzystać swoje prawa do końca 2016 r.
Podobny czas przysługuje wierzycielom, którym udało się jeszcze przed nabyciem mienia przez Skarb Państwa uzyskać tytuł egzekucyjny przeciwko wykreślonej jednostce organizacyjnej (np. wyrok, ugodę zatwierdzoną przez sąd, akt notarialny o poddaniu się egzekucji itp.). Roszczenie stwierdzone w tym tytule wygaśnie w przypadku, gdy wierzyciel nie złoży wniosku o wszczęcie egzekucji w terminie roku od chwili nabycia mienia przez Skarb Państwa. Wynika to z art. 9 ust. 2c przepisów wprowadzających ustawę o KRS.
Jest to szczególnie dotkliwy skutek, zwłaszcza w przypadku roszczeń stwierdzonych prawomocnym wyrokiem sądu. Te bowiem, co do zasady, przedawniają się z upływem lat dziesięciu. W tym jednak przypadku pierwszeństwo ma wspomniana wcześniej regulacja szczególna, stworzona na potrzeby spółek nieprzerejestrowanych do końca bieżącego roku.
Ważne kroki
Co powinien zatem uczynić wierzyciel, jeżeli mienie dłużnika zostało przejęte przez Skarb Państwa? Jeżeli roszczenie nie jest stwierdzone tytułem egzekucyjnym – w ciągu roku od tego dnia powinien wystąpić z powództwem przeciwko Skarbowi Państwa. Natomiast jeżeli posiada on już tytuł egzekucyjny, który został wystawiony przeciwko wykreślonemu podmiotowi – powinien wystąpić do sądu o nadanie klauzuli wykonalności wobec Skarbu Państwa oraz wszcząć postępowanie egzekucyjne przeciwko niemu. Również ma na to rok.
W każdym z powyższych przypadków, czy to kierując pozew przeciwko Skarbowi Państwa, czy też wszczynając egzekucję, należy pamiętać o ograniczeniu jego odpowiedzialności tylko do mienia nabytego z mocy prawa po wykreślonej z rejestru jednostce organizacyjnej.
Jeżeli zatem we wniosku o nadanie klauzuli wykonalności nie zostaną wskazane stosowne ograniczenia, sąd nadający klauzulę zaznaczy w niej z urzędu, że Skarbowi Państwa przysługuje prawo powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczoną odpowiedzialność – tylko do przejętego przezeń mienia. W przypadku zaś kierowania powództwa przeciwko Skarbowi Państwa – zakres ograniczenia należy oznaczyć w petitum pozwu.
Jeżeli wykreślonemu podmiotowi przysługiwała własność nieruchomości albo prawo użytkowania wieczystego – ich nabycie przez Skarb Państwa stwierdzać będzie, w drodze decyzji, starosta właściwy ze względu na miejsce położenia nieruchomości. W toku postępowań sądowych i administracyjnych, związanych z odpowiedzialnością Skarbu Państwa, będzie on reprezentowany przez starostę właściwego ze względu na ostatnią siedzibę wykreślonego podmiotu.
Spółdzielnie
Ustawodawca przewidział szczególną regulację względem wykreślonych z urzędu spółdzielni mieszkaniowych. Z chwilą przejęcia przez Skarb Państwa mienia spółdzielni mieszkaniowej spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego przekształca się w prawo najmu, podlegające przepisom ustawy z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 150), a spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu przekształca się w prawo odrębnej własności lokalu lub we własność domu jednorodzinnego. Na wniosek osoby, która na ww. podstawie nabyła własność takiej nieruchomości lub innej osoby mającej w tym interes prawny, sąd stwierdzi ów fakt w postępowaniu nieprocesowym.
Ważne
Zakres odpowiedzialności Skarbu Państwa będzie ograniczony jedynie do składników majątku przejętego od podmiotu wykreślonego z rejestru
OPINIA EKSPERTA
Wyznaczony przez ustawodawcę termin zawity jednego roku od daty nabycia takiego majątku na zgłaszanie przez wierzycieli swoich roszczeń wobec Skarbu Państwa wydaje się relatywnie krótki. Z jednej strony za słuszne uznać należy dążenie ustawodawcy do tego, żeby rejestr był jak najbardziej przejrzysty, dane w nim zawarte – zgodne z prawdą, zaś obowiązki dostarczania stosownych dokumentów do KRS – dotrzymywane. Z drugiej jednak strony nowelizacja spotyka się z krytyką. Podnoszone są głosy, że należałoby dokładnie zbadać, czy mechanizm przejmowania majątków martwych lub nieaktywnych spółek przez Skarb Państwa jest zgodny z konstytucyjną zasadą ochrony własności. Pojawiają się także wątpliwości odnośnie do ograniczonego terminu, w jakim wierzyciele będą mogli zgłaszać swoje roszczenia wobec Skarbu Państwa.
