ZUS ustala, czy osoba, która pobiera rentę rodzinną, rzeczywiście chce kontynuować naukę

ZUS bierze pod uwagę faktyczne intencje osoby pobierającej rentę, a nie tylko formalny wpis na listę słuchaczy. Przedstawienie ZUS kolejnego zaświadczenia o pobieraniu nauki może spowodować, że nabędzie wątpliwości co do prawdziwych zamiarów osoby pobierającej rentę.

Nauka w szkole

Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna) renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Za członka rodziny uprawnionego do renty uważa się m.in. dzieci. Zgodnie natomiast z art. 68 ust. 1 ustawy emerytalnej, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

• do ukończenia 16 lat;
• do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo
• bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresach wskazanych wyżej.

Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

ZUS wielokrotnie wskazywał, że samo stworzenie pozorów pobierania nauki nie uprawnia do renty rodzinnej. Z takim podejściem zgadzają się sądy. I tak np. Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 31 marca 2016 r., sygn. akt III AUa 1277/15, stwierdził, że samo formalne posiadanie statusu słuchacza szkoły przy braku uczestniczenia przez ubezpieczonego w zajęciach lekcyjnych oraz nieprzystąpienie do żadnego z egzaminów w sesji egzaminacyjnej nie pozwala na przyjęcie, iż kontynuował on naukę, a w konsekwencji, że w tym okresie przysługiwało mu prawo do renty rodzinnej.

Jak z kolei stwierdził Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 7 marca 2028 r., sygn. akt III AUa 66/18, nauka w szkole to poddanie się wymogom – rygorom nauczania w zorganizowanej, zinstytucjonalizowanej formie, wymogom określonym w odpowiednich przepisach prawa oświatowego oraz regulaminie szkoły. Niewypełnianie żadnych obowiązków lub też ich wypełnianie, ale tylko w sobie znany sposób, bez poddania się reżimowi nauczania zinstytucjonalizowanego, nie jest nauką w szkole.

Tylko pozory

Jedną z przyczyn, dla której ZUS może uznać, że słuchacz stwarza jedynie pozory nauki w celu pobierania renty rodzinnej, może być, tak jak w opisywanej sytuacji, częsta zmiana kierunków. Szczególnie w tego rodzaju szkołach jak policealne, gdzie można te kierunki łatwo i szybko zmieniać.

Jako przykład można wskazać na postanowienie SN z 22 października 2019 r., sygn. akt I UK 405/18, wydane w sprawie, gdzie odwołująca kilkukrotnie zapisywała się na różne kierunki kształcenia w szkole policealnej. SN powtórzył ugruntowaną wykładnię, że do spełnienia przesłanki „kontynuowania nauki” nie wystarczy samo formalne nabycie przez uprawnionego do renty statusu ucznia (słuchacza) szkoły (wpisanie na listę uczniów, słuchaczy lub studentów). Podstawowe znaczenie ma w tym przypadku rzeczywiste pobieranie nauki w szkole lub rzeczywista wola kontynuowania nauki mimo obiektywnych przeszkód usprawiedliwiających czasowe przerwy w nauce takich jak np. choroba. Podkreślił, że kontynuowanie nauki zależy przede wszystkim od woli uprawnionego do renty (ucznia) oraz określonych starań. Celem nie jest bowiem nauka sama w sobie, ale jej ukończenie. Możliwe są określone przerwy w nauce, nawet powodujące czasową utratę statusu ucznia w danej szkole, ale o charakterze przejściowym, wywołane nadzwyczajnymi i obiektywnymi przyczynami (np. długotrwałą chorobą, koniecznością dłuższego wyjazdu). Nie można natomiast mówić o pobieraniu nauki, gdy uczeń nie podejmuje kształcenia się, a zapisanie się do szkoły ma wyłącznie charakter formalny, zwłaszcza gdy ma na celu tylko zachowanie prawa do renty rodzinnej. ©℗