Nie można zrezygnować z ulgi na start przez pomyłkę przy wypełnianiu dokumentów

ZUS wydał decyzję o podleganiu przeze mnie obowiązkowym ubezpieczeniom od lipca do grudnia 2023 r. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą i jednocześnie ustalił podstawy wymiaru składek jak dla składek preferencyjnych (30 proc. minimalnego wynagrodzenia). W uzasadnieniu ZUS podał, że skoro rozpoczynając prowadzenie działalności, zrezygnowałem z ulgi na start, a wybrałem składki preferencyjne, to nie mogłem złożyć korekty deklaracji, żeby jednak z ulgi na start skorzystać. Była to jednak moja pomyłka, bo wpisałem nieprawidłowy kod ubezpieczeń. Czy mogę kwestionować decyzję ZUS?

Zgodnie art. 8 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych. W kontekście podanego stanu faktycznego znaczenie ma także art. 18a ustawy systemowej, z którego wynika, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe takich osób w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia (składki preferencyjne).

Wspomniana ulga na start została określona w art. 18 ust. 1 prawa przedsiębiorców. Wynika z niego, że przedsiębiorca, będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym roku lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez sześć miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Podlega jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Przedsiębiorca może zrezygnować z ulgi na start przez zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych. Ten ostatni przepis na kluczowe znaczenie w ocenie podanego stanu faktycznego.

Ważna wola ubezpieczonego

Warto zwrócić uwagę na wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu z 28 lutego 2024 r., sygn. akt IV U 828/23. W rozpatrywanej sprawie sąd również weryfikował decyzję ZUS, w której przedsiębiorca nieświadomie zrezygnował z ulgi na start (w momencie rozpoczynania działalności), wybierając składki preferencyjne, a następnie złożył korektę dokumentacji zgłoszeniowej do ZUS, czego jednak zakład nie uznał za skuteczne. Sąd podkreślił, że istotna jest rzeczywista wola osoby prowadzącej działalność gospodarczą, co oznacza, że jedynie dokonanie przez ubezpieczonego świadomego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych oznaczałoby, iż rezygnuje z tego uprawnienia. Dodał również, że rezygnacja z ulgi na start musi być objęta wolą ubezpieczonego, który musi z pełną świadomością zrezygnować z tej ulgi. Sąd ustalił, że wolą przedsiębiorcy było zminimalizowanie kosztów i opłacanie tylko składki zdrowotnej, a więc skorzystanie z ulgi przysługującej przedsiębiorcom rozpoczynającym działalność gospodarczą. W ocenie sądu, gdyby ubezpieczony rzeczywiście chciał zrezygnować z ulgi na start, to odprowadzałby składki na ubezpieczenia społeczne, a tego nie czynił, natomiast niezwłocznie złożył prawidłowy druk zgłoszenia ZUS ZZA jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego z kodem 0540 (ulga na start). Sąd nie miał wątpliwości, że ubezpieczony pomylił się przy wpisywaniu kodu ubezpieczenia, a zdaniem sądu rezygnacja z ulgi na start nie może nastąpić wskutek błędu, działania niezamierzonego.

W konsekwencji w ocenie sądu błędne zgłoszenie do ubezpieczeń nie może być uznane za rezygnację z ulgi na start. Podleganie ubezpieczeniom społecznym zależy od woli ubezpieczonego i wolę tę ZUS mógł ustalić, zwłaszcza gdy z dokumentów składanych przez ubezpieczonego i z opłacania jedynie składki zdrowotnej wynikała chęć skorzystania przez niego z tej ulgi. Sąd zwrócił ponadto uwagę, że w orzecznictwie sądowym dopuszcza się korektę uprzednio dokonanego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych poprzez wyrejestrowanie się z tych ubezpieczeń z kodem tytułu ubezpieczenia 0570, a następnie zgłoszenie się tylko do ubezpieczenia zdrowotnego z kodem tytułu ubezpieczenia 0540, jeżeli do zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego doszło na skutek okoliczności niezależnych od ubezpieczonego (np. błędu biura rachunkowego) albo okoliczności sprawy wskazują na to, że była to ewidentna pomyłka (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 21 lipca 2021 r., sygn. akt III AUa 592/21).

Finalnie sąd uznał, że zgłoszenie do składek preferencyjnych nastąpiło na skutek oczywistej pomyłki ubezpieczonego. Jego rzeczywistą wolą była minimalizacja kosztów i niepodleganie ubezpieczeniom społecznym przez sześć miesięcy od dnia podjęcia działalności. W konsekwencji przedsiębiorca nie zrezygnował ze swojego uprawnienia (świadomie), a jedynie pomyłkowo wypełnił dokumenty zgłoszeniowe do ZUS.

Podsumowanie

W opisanym w pytaniu stanie faktycznym decyzja ZUS jest wadliwa, a przedsiębiorca powinien złożyć od niej odwołanie. Z wysokim prawdopodobieństwem sąd zmieni decyzję, uznając, że w spornym okresie odwołujący się nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. Przedsiębiorca w tym czasie podlegał jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu. ©℗