Jak wyrok Trybunału Konstytucyjnego wpłynie na postępowania w sprawach o emerytury i renty

Wystąpiłem do ZUS z wnioskiem z przyznanie mi renty z tytułu niezdolności do pracy. Ostatnio nie pracowałem, ale mój stan zdrowia jest na tyle poważny, że wydaje mi się, że jestem niezdolny do pracy. Mam łącznie ok. 25 lat przerywanego stażu pracy. Słyszałem, że ostatnio Trybunał Konstytucyjny orzekł o korzystniejszym sposobie liczenia stażu. Czy to prawda? Czy wpłynie to na moją sprawę?

Owszem, Trybunał Konstytucyjny wypowiadał się na temat sposobu obliczania okresu składkowego i nieskładkowego w sprawach emerytalno-rentowych określonego w par. 31 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe. Zgodnie z nim przy obliczaniu okresu składkowego i nieskładkowego dodaje się, osobno dla każdego z tych okresów, poszczególne lata, miesiące i dni. Okresy niepełnych miesięcy oblicza się w dniach. Sumę dni zamienia się na miesiące, przyjmując za miesiąc 30 dni kalendarzowych; sumę miesięcy zamienia się na lata, przyjmując pełne 12 miesięcy za jeden rok. Jeżeli w zaświadczeniu stwierdzającym okresy zatrudnienia są podane dniówki robocze, a nie okresy zatrudnienia, sumę dni zamienia się na miesiące, przyjmując za miesiąc 22 dni robocze, a za okresy przed 1 stycznia 1981 r. ‒ 25 dni roboczych.

TK w wyroku z 13 grudnia 2023 r., sygn. SK 109/20, uznał ten przepis za niezgodny z art. 67 ust. 1 zd. drugie Konstytucji RP. Zgodnie z nim obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa. Obecnie jednak sposób liczenia okresu składkowego i nieskładkowego uregulowany jest we wspomnianym rozporządzeniu. Podstawą do złożenia skargi był zarzut, że sposób liczenia tych okresów powoduje, że osoba, która ma przerywane okresy ubezpieczenia znajduje się w lepszej sytuacji niż ta, która ma nieprzerwany okres ubezpieczenia. Zaskarżony par. 31 ulegnie uchyleniu za 12 miesięcy.

Nie ma innego sposobu

W praktyce jednak wyrok TK nie wpłynie na sytuację osób ubiegających się o świadczenia emerytalno-rentowe, ponieważ najprawdopodobniej ustawodawca przeniesie brzmienie dotychczasowego par. 31 rozporządzenia do aktu prawnego o randze ustawy. Konieczne jest bowiem uregulowanie sposobu obliczania okresu składkowego i nieskładkowego, w przypadku gdy ubezpieczony legitymuje się przerywanymi okresami składkowymi i nieskładkowymi, a innego sposobu w zasadzie nie ma.

Sprawa, którą rozpatrywał TK, dotyczyła co prawda świadczenia przedemerytalnego, ale par. 31 rozporządzenia stosowany jest także w sprawach o emerytury i renty – jak w opisywanym przypadku.

Zgodnie z art. 57 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (dalej: ustawa emerytalna) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

• jest niezdolny do pracy,
• ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,
• nie ma ustalonego prawa do emerytury z FUS lub nie spełnia warunków do jej uzyskania,
• niezdolność do pracy powstała w okresach wskazanych w ustawie albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Tego ostatniego warunku nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. Dzięki udowodnieniu takiego stażu wnioskodawca może otrzymać rentę nawet wtedy, gdy stał się niezdolny do pracy po dłuższym czasie np. nieaktywności zawodowej.

Do okresów składkowych ustawa emerytalna zalicza przede wszystkim okresy podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, a więc nie tylko okresy wykonywania pracy, lecz także okresy np. pobierania zasiłku macierzyńskiego, kiedy za rodziców odprowadzane są składki emerytalno-rentowe finansowane przez budżet państwa. Z kolei nieskładkowymi są m.in. okresy pobierania:

• wynagrodzenia chorobowego,
• zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego (po ustaniu obowiązku ubezpieczenia),
• świadczenia rehabilitacyjnego (po ustaniu obowiązku ubezpieczenia).

Bez zmian

Zatem w opisywanej w pytaniu sytuacji kwestia obliczenia okresu składkowego i nieskładkowego będzie kluczowa, ponieważ jeśli będzie on wynosił co najmniej 25 lat, to wnioskodawca będzie zwolniony z warunku dotyczącego powstania niezdolności do pracy w konkretnych okresach wskazanych w ustawie emerytalnej.

Jednak wspomniany wyrok TK nie wpłynie na korzystniejszy sposób obliczania okresu składkowego i nieskładkowego, zwłaszcza że akurat w opisywanej sytuacji wnioskodawca legitymuje się przerywanym stażem pracy, co powoduje, że i tak znajduje się w „uprzywilejowanej” grupie. ©℗