Jak po zmianie stanowiska ZUS policzyć zasiłek, gdy pracownik ma także umowę cywilnoprawną

Z jednym z pracowników mamy zawartą obecnie umowę zlecenia na okres od 15 lipca do 30 września 2023 r. Pracownik zachorował 15 września. Przysługuje mu zasiłek chorobowy. Poprzednio chorował na początku sierpnia. W okresie od 18 stycznia do 10 lutego br. pracownik ten również wykonywał umowę zlecenia. Jak traktować wynagrodzenie z tych umów cywilnoprawnych przy obliczaniu zasiłku za wrzesień? Do podstawy zasiłku za sierpień wynagrodzenie to nie zostało wliczone.

odpowiedź

Zgodnie z najnowszym stanowiskiem ZUS przychód pracownika z umowy zlecenia zawartej z własnym pracodawcą podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, niezależnie od tego, czy umowa zlecenia się zakończyła, czy nadal trwa.

Dodatkowe zlecenie

Odnosząc się do wynagrodzenia z umowy zlecenia zawartej z własnym pracownikiem, należy wyjaśnić, że w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pracownikiem jest także osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Zatem pracownika, który zawarł umowę zlecenia ze swoim pracodawcą lub dla takiego pracodawcy umowę cywilną wykonuje, traktuje się nadal jak pracownika. Nie ma w tym przypadku zbiegu umowy o pracę z umową zlecenia. Taka umowa zlecenia w ogóle nie podlega odrębnemu zgłoszeniu w ZUS, a przychód uzyskany z tytułu umowy o pracę i ze zlecenia stanowi jedną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne jako przychód ze stosunku pracy. Łączny przychód z tego źródła rozlicza się w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA pod kodem pracowniczym 01 10 xx. Wszystko to oznacza, że od przychodu z umowy zlecenia zawartej z własnym pracownikiem opłaca się pełne obowiązkowe składki, tj. na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe oraz zdrowotne, na takich samych zasadach jak od przychodów z tytułu umowy o pracę.

Tak rozumiany przychód pracownika zleceniobiorcy ma wpływ na ustalanie podstawy wymiaru świadczeń zasiłkowych.

Bez uzupełniania

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego i wynagrodzenia chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Wynagrodzeniem jest tu przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe (zwykle łącznie 13,71 proc.).

W najnowszej, opublikowanej w sierpniu 2023 r. wersji „Komentarza do ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ‒ wybrane zagadnienia” ZUS wyjaśnia, że do wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia albo umowy o dzieło, z pracodawcą, z którym osoba wykonująca umowę pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, nie ma zastosowania zasada określona w art. 41 ust. 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa). Wynagrodzenie z tego tytułu należy uwzględniać w podstawie wymiaru zasiłku w kwocie faktycznie wypłaconej, bez uzupełniania. Chodzi tu o przepis, zgodnie z którym składniki wynagrodzenia przysługujące w myśl umowy o pracę lub innego aktu nawiązującego stosunek pracy do określonego terminu uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego tylko za okres przypadający do tego terminu.

Warto przypomnieć, że w poprzednim komentarzu ZUS uznawał przychód z dodatkowych umów cywilnych właśnie jako składnik wynagrodzenia przysługujący do określonego terminu, który po wygaśnięciu (po rozwiązaniu umowy zlecenia/o dzieło) już nie wchodził do podstawy zasiłkowej. [przykład 1] W najnowszym komentarzu prezentowane jest już stanowisko przeciwne. [przykłady 2, 3, 4]

przykład 1

przykład 2

przykład 3

przykład 4

Wyliczenia po zmianie stanowiska

W opisywanej na początku sytuacji podstawy wymiaru zasiłku za wrzesień nie trzeba będzie ustalać ponownie, tzn. z nowego okresu, bo znajdzie tu zastosowanie art. 43 ustawy zasiłkowej. Podstawy wymiaru zasiłku (a także wynagrodzenia chorobowego) nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania świadczeń, w tym zasiłków, zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju, nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż miesiąc kalendarzowy.

Ostatnio pracownik chorował sierpniu, więc podstawę wymiaru ustalono z wynagrodzeń wypłaconych w okresie od sierpnia 2022 r. do lipca 2023 r., w tym przychód z drugiej umowy cywilnej, za lipiec. Natomiast nie uwzględniono w niej wynagrodzeń z wcześniejszej umowy zlecenia rozwiązanej w lutym 2023 r. (w sierpniu już nie obowiązywała).

Zgodnie więc z aktualnym stanowiskiem ZUS nową zasadę postępowania z umowami cywilnoprawnymi należy stosować na bieżąco. Jednak ubezpieczony, np. pracownik, może wystąpić z wnioskiem dotyczącym wcześniejszego okresu o przeliczenie podstawy wymiaru zasiłku i włączenie do niej przychodów z tych umów. Przeliczenia podstawy i dopłaty różnicy między wypłaconym a należnym zasiłkiem dokona płatnik zasiłków, tj. pracodawca, który w danym roku kalendarzowym sam wypłaca swoim ubezpieczonym zasiłki.

Jeśli płatnikiem zasiłków jest ZUS, to on na wniosek ubezpieczonego wyrówna kwotę pobranego świadczenia. Ponadto ZUS przypomina, że płatnicy składek w razie wątpliwości dotyczących przyjęcia określonego składnika wynagrodzenia do podstawy wymiaru świadczeń z ubezpieczenia chorobowego mogą każdorazowo wystąpić do oddziału ZUS z zapytaniem.

W opisywanej na początku sytuacji pracownik może złożyć wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru zasiłku za sierpień 2023 r. i wliczenie do niej przychodów z wygasłej w lutym br. umowy zlecenia.

Załóżmy, że pracownik ponownie zachoruje w listopadzie br. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego pracodawca ustali z wynagrodzeń wypłaconych za okres od listopada 2022 r. do października 2023 r., wliczając do niej przychody z obu umów zlecenia, tj. rozwiązanej w lutym oraz we wrześniu 2023 r.

Dłuższy okres przedawnienia

Należy przypomnieć, że generalnie roszczenie o wypłatę danego rodzaju zasiłku z ubezpieczenia społecznego (chorobowego, wyrównawczego, macierzyńskiego, opiekuńczego) przedawnia się po upływie sześciu miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. Natomiast jeżeli niewypłacanie zasiłku w całości lub w części było następstwem błędu pracodawcy jako płatnika składek albo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, roszczenie o wypłatę zasiłku przedawnia się po upływie trzech lat (art. 67 ust. 4 ustawy zasiłkowej).

Zmiana podejścia do przychodów z umów cywilnoprawnych zawieranych z pracodawcami lub dla nich wykonywanych wynika z orzecznictwa sądowego. Sąd Najwyższy w dwóch wyrokach z 2019 r. stwierdził, że „niedopuszczalnym jest traktowanie wynagrodzenia z umowy zlecenia jako okresowego składnika wynagrodzenia, o którym mowa w art. 41 ust. 2 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, a to z uwagi na fakt, iż umowa zlecenia jest dodatkowym tytułem ubezpieczenia, nie zaś dodatkowym składnikiem wynagrodzenia”. Nie ma więc podstaw do zmiany podstawy wymiaru zasiłku, gdy umowa zlecenia ulegnie rozwiązaniu (wyroki z 21 lutego 2019 r., sygn. akt I UK 460/17 oraz z 19 września 2019 r., sygn. akt II UK 87/180). ©℗