Jeśli pracownik zachoruje w dniu, w którym korzysta z takiego uprawnienia, otrzyma połowę wynagrodzenia urlopowego, a nie świadczenie z ubezpieczenia chorobowego. Taką wykładnię przepisów potwierdziło dla nas MRiPS.

Wejście w życie znowelizowanych przypisów ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 641; dalej: k.p.), które 26 kwietnia 2023 r. wprowadziły nowe uprawnienia dla pracowników, miało także wpływ na sposób obliczania zasiłków. Wiele niejasności wywołało zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej (art. 1481 k.p.), co do którego przez wiele tygodni ZUS nie wypowiadał się, jak obliczać zasiłek, gdy pracownik z takiego uprawnienia już skorzystał. Udzielił jednak odpowiedzi niektórym pytającym i stanął na stanowisku, że czas takiego zwolnienia należy traktować jak czas przepracowany (pisaliśmy o tym: „ZUS wyjaśnia, jak liczyć zasiłek, gdy było wolne z powodu siły wyższej”, DGP nr 114 z 15 czerwca 2023 r.).

Pojawiły się także pytania, czy pracownik powinien otrzymać zasiłek, gdy za dzień lub dni, na które udzielono mu takiego zwolnienia, wystawiono mu zwolnienie lekarskie. Przepisy nie odpowiadają wprost na takie pytanie, choć w przypadku nowego uprawnienia pracowników o podobnym charakterze, tj. urlopu opiekuńczego, wprost wskazano, że zasiłek nie jest należny (pisaliśmy o tym: „Będzie urlop opiekuńczy, ale bez zasiłku z ZUS”, DGP nr 72 z 13 kwietnia 2023 r.). Biorąc jednak pod uwagę, że za zwolnienie z powodu siły wyższej otrzymuje się połowę wynagrodzenia, można było przyjąć, że zasiłek już nie przysługuje. I takie rozumienie przepisów potwierdza również Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej.

Stanowisko Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej z 4 lipca 2023 r. w sprawie zasiłku chorobowego za dni, za które udzielono pracownikowi zwolnienia od pracy z powodu pilnych spraw rodzinnych

ikona lupy />
nieznane

DPG: Czy w związku z tym, że za okres zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej (art. 1481 k.p.) przysługuje połowa wynagrodzenia, należy uznać, że jeśli za ten sam okres pracownik otrzyma zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy, to nie będzie miał prawa do zasiłku chorobowego (analogicznie ‒ także opiekuńczego)?

Informujemy, że zgodnie z ustawą o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (art. 12 ust. 1) zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia. Okresy te wlicza się do okresu zasiłkowego.

Zgodnie z kodeksem pracy (art. 80) wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią.

Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin, z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika (art. 1481 par. 1 kodeksu pracy). W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia. Pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę (art. 84 kodeksu pracy).

Reasumując, pracownik korzystający ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia, a tym samym należy uznać, że za ten sam okres nie przysługuje mu prawo do zasiłku chorobowego (art. 12 ust. 1 ustawy zasiłkowej).

Maksymalnie dwa dni

Przypomnijmy, że zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej przysługuje pracownikowi w wymiarze dwóch dni albo 16 godzin w trakcie roku kalendarzowego. Chodzi tu o pilne sprawy rodzinne spowodowane chorobą lub wypadkiem, związane z działaniem siły wyższej, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. Pracodawca jest obowiązany udzielić takiego zwolnienia od pracy na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do połowy wynagrodzenia. Jak wskazuje uzasadnienie do ustawy nowelizacyjnej, wynika to z par. 5 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 927). Zgodnie z nim przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.

Zatem w sytuacji gdy pracownik skorzysta ze zwolnienia od pracy z powodu pilnych spraw rodzinnych, a jednocześnie za ten sam dzień wpłynie zwolnienie lekarskie, płatnicy mogą sobie zadawać pytanie, jakie świadczenie wypłacić: połowę wynagrodzenia urlopowego czy może zasiłek chorobowy (ewentualnie wynagrodzenie chorobowe albo zasiłek opiekuńczy).

Także inne świadczenia

Okresy, za które zasiłek nie przysługuje mimo zwolnienia lekarskiego, określa ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1732; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 641; dalej: ustawa zasiłkowa). Zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy zasiłkowej zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie:

  • urlopu bezpłatnego;
  • urlopu wychowawczego;
  • tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
  • usprawiedliwionej nieobecności w pracy, o której mowa w art. 632 par. 8 k.p. (nieobecność po śmierci pracodawcy);
  • urlopu opiekuńczego.

!Zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy otrzymane za dzień (dni), za który pracownik otrzymał zwolnienie od pracy z powodu pilnych spraw rodzinnych, nie spowoduje, że termin skorzystania z tego zwolnienia ulegnie przesunięciu. Dzień (dni) zwolnienia nie wraca do puli dwóch dni (16 godzin) przysługujących na rok kalendarzowy.

W przypadku zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej znaczenie będzie miał art. 12 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z nim zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia. W tym miejscu trzeba się odwołać do art. 80 k.p., zgodnie z którym wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. Takim przepisem jest właśnie art. 1481 par. 3 k.p., zgodnie z którym za okres zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej przysługuje połowa wynagrodzenia. Zatem, jak potwierdza MRiPS, w przypadku gdy za ten sam dzień (dni) pracownik otrzyma też zwolnienie lekarskie, które stwierdza jego niezdolność do pracy lub np. chorobę dziecka, nad którym musi sprawować opiekę, płatnik wypłaca mu połowę wynagrodzenia urlopowego, a nie zasiłek (chorobowy lub opiekuńczy) lub wynagrodzenie chorobowe. Wspomniany art. 12 ust. 1 ustawy zasiłkowej będzie miał zastosowanie także do zasiłku opiekuńczego i wynagrodzenia chorobowego. W przeciwieństwie zatem do urlopu wypoczynkowego choroba podczas zwolnienia od pracy z powodu pilnych spraw rodzinnych nie spowoduje, że zwolnienie to będzie można wykorzystać później. ©℗