Już od 1 września 2024 r. nauczyciele będą mogli przejść na wcześniejsze emerytury. Osoby, które skorzystają z tej możliwości, otrzymają głodowe świadczenia – ostrzega opozycja.
Sejm w piątek przyjął ustawę z 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy – Karta nauczyciela, ustawy o instytutach badawczych, ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw. Projekt ten był zgłoszony przez posłów PiS, ale faktycznie został opracowany przez resort edukacji. Zakłada on m.in. przywrócenie wcześniejszych emerytur dla nauczycieli (patrz: tabela).
– Minister nauki obiecał powrót do art. 88 Karty nauczyciela, który został zlikwidowany. Tego zobowiązania minister nie dotrzymał, bo nowelizacja obejmie jedynie niewielką grupę nauczycieli, którzy rozpoczęli pracę w zawodzie przed 1999 r. Ale tragiczniejsze jest to, że osoby, które skorzystają z tej możliwości, będą miały emerytury głodowe – ostrzegała w trakcie prac nad ustawą Krystyna Szumilas, posłanka KO.
– Otwarcie i wyraźnie mówi się w uzasadnieniu tej ustawy, że skorzystanie z tego prawa będzie oznaczało, że wysokość tego świadczenia będzie mniejsza niż wysokość emerytury w przypadku powszechnego wieku emerytalnego. Wydaje się to oczywiste, bo przecież kapitał zgromadzony przez mniejszą liczbę lat pracy, a także dłuższa przewidywana liczba miesięcy życia powodują, że statystycznie ta emerytura musi być niższa, ale może się znaleźć grupa nauczycieli w szczególnej sytuacji, która z tego prawa będzie chciała skorzystać – odpowiedział Dariusz Piontkowski, wiceminister edukacji i nauki.
– Nikt nauczycieli przecież nie zmusza, aby z tego prawa skorzystać. Przedstawiony projekt ustawy jest odpowiedzią na postulaty zgłaszane przez środowiska oświatowe, ale także samorządowe czy akademickie – podkreślał.
Uchwalona nowelizacja, poza zmianami w Karcie nauczyciela, wprowadzi bowiem także modyfikacje w kilkunastu innych aktach prawnych. Między innymi w ustawie – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 742 ze zm.). Obniża ona wymogi dla uczelni, które chcą uruchomić kształcenie na kierunkach nauczycielskich i lekarskich. Na nowych przepisach mają skorzystać też studenci – dzięki zmianie zasad liczenia kryterium dochodowego (które zostanie powiązane z płacą minimalną)więcej osób będzie mogło uzyskać stypendia socjalne. ©℗
| Co się zmieni | Wejście w życie |
| Nauczyciele | |
| Częściowe przywrócenie wcześniejszych emerytur– Zmiany, które mają zacząć obowiązywać od roku szkolnego 2024/2025, w pierwszej kolejności będą dotyczyć osób urodzonych przed 1 września 1966 r. (wymagane będzie m.in. 30 lat pracy, w tym 20 lat przy tablicy). Osoby, które zdecydują się na wcześniejszą emeryturę, będą miały możliwość dorabiania do pół etatu. | 1 września 2024 r. |
| Uelastycznienie zasad ustalania dostępności nauczyciela w szkole (tzw. godziny czarnkowe)– W przypadku nauczyciela, który prowadzi zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz w wymiarze niższym niż sześć godzin tygodniowo, to dyrektor szkoły będzie ustalał czas dostępności nauczyciela dla rodziców i uczniów (odpowiednio do potrzeb). Musi mieć jednak na uwadze, że m.in. realizowane czynności nie mogą przekraczać obowiązującego tego nauczyciela maksymalnego tygodniowego wymiaru czasu pracy. | 14 dni od ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw |
| Świadczenia kompensacyjne– Nowelizacja rozszerza krąg osób uprawnionych do świadczenia kompensacyjnego. Do nauczycieli szkół i przedszkoli dołączą też ci zatrudnieni w publicznych i niepublicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych. | 1 września 2024 r. |
| Doprecyzowanie okresu, za jaki jest dokonywana ocena pracy nauczyciela– W przepisach będzie wskazane wprost, że do trzyletniego okresu pracy podlegającego ocenie nie będą wliczane okresy usprawiedliwionej nieobecności nauczyciela w pracy, trwającej dłużej niż trzy miesiące. | 14 dni od ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw |
| Samorządy | |
| Organizacja kształcenia– Po wprowadzeniu nowych przepisów połączenie w zespoły szkół z placówkami niebędącymi szkołami będzie możliwe po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty.– Będą mogły być tworzone dodatkowe lokalizacje prowadzenia zajęć dla uczniów rozpoczynających od roku szkolnego 2023/2024 kształcenie w liceum ogólnokształcącym, technikum lub branżowej szkole I stopnia, prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego. | 14 dni od ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw |
| Niepubliczne placówki | |
| Dodatkowe uprawnienia kuratorów– Kuratorzy zyskają większe uprawnienia kontrolne w niepublicznych placówkach. Jeśli w wyznaczonym terminie osoba zarządzająca placówką nie wdroży zaleceń, wówczas szkoła może zostać wykreślona ze specjalnego rejestru. | 14 dni od ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw |
| Studenci | |
| Zasady przyznawania stypendiów socjalnych– Wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniająca do ubiegania się o stypendium socjalne zostanie uzależniona od minimalnego wynagrodzenia za pracę i nie będzie mogła przekraczać 45 proc. tej płacy. W efekcie zwiększy się kryterium dochodowe uprawniające do ubiegania się o otrzymanie pomocy finansowej i więcej studentów będzie mogło uzyskać świadczenia socjalne. | 1 października 2024 r. |
| Nauczyciele akademiccy | |
| Więcej urlopów– Wymiar urlopu dla poratowania zdrowia w okresie całego zatrudnienia nauczyciela akademickiego zostanie wydłużony z roku do trzech lat.– Powiększy się katalog przypadków, kiedy rektor będzie mógł udzielić nauczycielowi płatnego urlopu naukowego. Wykładowca dostanie go także w celu np. odbycia za granicą kształcenia. | 14 dni od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw |
| Uczelnie | |
| Wprowadzenie możliwości podnoszenia czesnego za studia w trakcie kształcenia– Uczelnia będzie miała możliwość zwiększenia wysokości opłat za kształcenie raz w roku akademickim nie więcej niż o wskaźnik inflacji, ale łącznie nie więcej niż o 30 proc. wysokości tych opłat. Obecnie nie ma możliwości podnoszenia czesnego w trakcie studiów. | 14 dni od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw |
| Kształcenie lekarzy– Więcej szkół wyższych otrzyma możliwość uruchomienia kierunków lekarskich i lekarsko-dentystycznych. Przykładowo te uczelnie akademickie, które mają kategorię naukową A+ lub A w trzech dyscyplinach naukowych – jakichkolwiek (nie muszą być związane z medycyną ani z naukami o zdrowiu). | Z dniem następującym po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw |
| Kształcenie nauczycieli– Uczelnie, które chcą kształcić przyszłych nauczycieli, nie będą musiały zawierać porozumienie z inną szkołą wyższą. | 14 dni od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw |
Podstawa prawna
Etap legislacyjny
Nowelizacja skierowana do Senatu
