Zleceniobiorca wykonuje w lutym 2023 r. dwie umowy zlecenia. Pierwszą od 1 lutego, z wynagrodzeniem 1800 zł, a drugą, z której przychód wyniesie 1500 zł, od 21 lutego. Jakim ubezpieczeniom będzie podlegać?
odpowiedź
W lutym osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno-rentowym oraz zdrowotnemu z obu umów.
Od 1 stycznia 2023 r. wzrosło miesięczne minimalne wynagrodzenie za pracę i chociaż dotyczy ono wyłącznie pracowników, to ma również wpływ na charakter ubezpieczeń z umowy zlecenia. Jeżeli zleceniobiorca ma jednocześnie inne tytuły do ubezpieczeń, to może się okazać, że zmianie uległa jego dotychczasowa sytuacja ubezpieczeniowa.
Chorobowe dobrowolne
Umowa zlecenia jest umową starannego działania. Przez umowę zlecenia osoba, która przyjmuje zlecenie, zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla osoby dającej zlecenie. Ten rodzaj umowy cywilnoprawnej stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowego, wypadkowego oraz zdrowotnego. Wykonawca umowy zlecenia jest objęty obowiązkiem ubezpieczeń od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.
Z kolei ubezpieczenie chorobowe ma charakter dobrowolny. Zleceniobiorca zostanie objęty tym ubezpieczeniem od dnia wskazanego we wniosku, o ile zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie złożone przez płatnika w ustawowym terminie, tj. w ciągu siedmiu dni od dnia rozpoczęcia wykonywania umowy zlecenia. W pozostałych sytuacjach zleceniobiorca będzie objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony. Zleceniobiorca może przystąpić do tego ubezpieczenia w każdym czasie.
Wymienionym ubezpieczeniom nie podlegają zleceniobiorcy będący uczniami lub studentami do ukończenia 26 lat.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne stanowi przychód osiągany z tytułu wykonywania umowy zlecenia, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli w umowie określono odpłatność za jej wykonywanie: kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie. Podstawę wymiaru składki zdrowotnej ustala się jako przychód pomniejszony o wysokość składek społecznych finansowanych przez ubezpieczonego (13,71 proc. przy pełnym oskładkowaniu lub 11,26 proc. bez składki chorobowej).
Kilka tytułów
Zleceniobiorca może mieć kilka tytułów do ubezpieczeń emerytalno-rentowych, np. pracować na podstawie kilku umów zleceń lub umowy o pracę i umowy zlecenia. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych w art. 9 rozstrzyga tzw. zbiegi tytułów do ubezpieczeń emerytalno-rentowych, a więc jednoczesne posiadanie co najmniej dwóch takich tytułów, np. umowy o pracę i umowy zlecenia lub umowy zlecenia i działalności gospodarczej.
Przy ustalaniu obowiązku ubezpieczeń w razie zbiegu umowy zlecenia przynajmniej z jednym innym tytułem istotna jest wysokość miesięcznej podstawy składki emerytalnej i rentowej. Artykuł 9 ust. 2c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że zleceniobiorca, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od minimalnego wynagrodzenia, spełniający warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Zasady tej się nie stosuje, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia lub z innych tytułów osiąga kwotę minimalnej płacy.
Jeśli więc dana osoba ma więcej niż jeden tytuł i przychody z nich wszystkich nie dają w sumie co najmniej kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, to podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z wszystkich tych tytułów. Kolejny tytuł nie podlega już oskładkowaniu, jeśli poprzednie łącznie pozwoliły osiągnąć co najmniej próg minimalnej płacy krajowej. W przypadku gdy wszystkie lub kilka tytułów powstały w tej samej dacie, to ubezpieczony musi wskazać (wybrać) tytuł (lub tytuły) obowiązkowy, przestrzegając zasady dotyczącej wysokości łącznej podstawy wymiaru z tych tytułów w danym miesiącu.
Ważne jest także, że w celu rozstrzygnięcia obowiązku ubezpieczeń w razie zbiegu tytułów ustalenia łącznej podstawy wymiaru składek należy dokonywać:
- odrębnie dla każdego miesiąca,
- według kolejności ich powstawania, ale ubezpieczony może dokonać na bieżąco zmiany tytułu.
Jeśli natomiast chodzi o ubezpieczenie zdrowotne, to w przypadku gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem tego ubezpieczenia, składka zdrowotna opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie.
A jeśli w ramach jednego z tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego ubezpieczony uzyskuje więcej niż jeden przychód, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana od każdego z uzyskanych przychodów odrębnie.
Ważna łączna podstawa
Zleceniobiorca, którego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia i który spełnia warunki do objęcia obowiązkowo tymi ubezpieczeniami z innych tytułów, podlega obowiązkowo tym ubezpieczeniom jako zleceniobiorca oraz z kolejnej lub kolejnych umów zlecenia. Zasady tej się nie stosuje, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia lub z kilku umów osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia.
Od 1 stycznia 2023 r. łączną podstawę wymiaru wymienionych składek trzeba porównywać do kwoty 3490 zł, bo to jest nowa kwota miesięcznego wynagrodzenia minimalnego.
Zleceniobiorca może zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń, jednak wybór ten nie może naruszać zasady miesięcznej podstawy składek. Ubezpieczony może także dobrowolnie, na swój wniosek, być objęty ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów. [przykłady 1 i 2]
Stosunek pracy
Jeżeli osoba jest zatrudniona na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, a więc ma zagwarantowane miesięcznie wynagrodzenie minimalne, to w razie zawarcia jednej lub kilku umów zlecenia umowy te nie podlegają obowiązkowemu oskładkowaniu. Osoba podlega obowiązkowo wszystkim ubezpieczeniom tylko ze stosunku pracy.
Natomiast w razie zatrudnienia na część etatu, jeżeli w przeliczeniu na miesiąc podstawa wymiaru jest niższa niż minimalne wynagrodzenie, zastosowanie ma inna zasada. Zgodnie z nią łączna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułów: umowy o pracę oraz umowy (umów) zlecenia, która osiągnie kwotę minimalnego wynagrodzenia, skutkuje tym, że kolejne tytuły nie będą rodzić obowiązku tych ubezpieczeń.
Jeśli zleceniobiorca pozostaje jednocześnie w dwóch lub więcej stosunkach pracy, to dla celów ustalenia obowiązku ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy zlecenia sumuje się podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia z tytułu wszystkich umów o pracę. W sytuacji gdy łącznie wynoszą one co najmniej tyle, ile wynosi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, zleceniobiorca podlega z tego tytułu dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu. [przykłady 3 i 4]
Działalność gospodarcza
Osoba wykonująca umowę zlecenia i prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tytułu wykonywania umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność. Może być ona na swój wniosek objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z tytułu zlecenia. Natomiast zleceniobiorca prowadzący jednocześnie pozarolniczą działalność, który opłaca składki od podstawy preferencyjnej lub korzysta z tzw. Małego ZUS plus, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów, chyba że łączna podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia z tego tytułu lub tytułów osiągnie kwotę minimalnego wynagrodzenia. Kolejny tytuł lub tytuły nie będą rodziły tego obowiązku. Ubezpieczony może na bieżąco zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. [przykład 5] ©℗
przykład 1
Od uzyskanego przychodu
W styczniu 2022 r. zleceniobiorca jest zatrudniony u trzech zleceniodawców. Umowy są zawierane jedna po drugiej. Z pierwszej umowy przychód w styczniu wyniósł 2000 zł, z drugiej 1800 zł, a z trzeciej 1000 zł. W styczniu osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno-rentowym z dwóch pierwszych umów, bo suma wynagrodzeń przewyższyła 3490 zł. Każdy z dwóch pierwszych zleceniodawców odprowadzi składki od faktycznego przychodu, tj. płatnik A od 2000 zł, a B od 1800 zł. Trzecia umowa nie podlega oskładkowaniu.
przykład 2
Konieczne zgłoszenie do ZUS
Zleceniobiorca od dwóch lat wykonuje dwie umowy zlecenia jednocześnie. Z pierwszej umowy jego wynagrodzenie miesięczne wynosi 3200 zł, a z drugiej 500 zł. W 2022 r. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno-rentowym tylko z lepiej płatnej umowy, ponieważ zapewniała ona podstawę wyższą niż minimalne wynagrodzenie – 3010 zł. Jednak od 1 stycznia 2023 r. także druga umowa stała się tytułem do obligatoryjnych ubezpieczeń społecznych, bo podstawa z pierwszej umowy jest niższa niż minimalne wynagrodzenie 3490 zł.
przykład 3
Dodatkowo etat
Osoba jest zatrudniona na 1/2 etatu w firmie A z miesięcznym wynagrodzeniem 2700 zł. Oprócz tego wykonuje jeszcze dwie umowy zlecenia dla różnych podmiotów gospodarczych – B i C. Ze starszej umowy B wynagrodzenie wynosi 500 zł, a z umowy C 600 zł. Do końca 2022 r. osoba ta podlegała ubezpieczeniom społecznym z umowy o pracę oraz jednej umowy zlecenia (B). Łączna podstawa z tych dwóch tytułów przewyższała 3010 zł. Druga umowa zlecenia (C) była tytułem do ubezpieczeń dobrowolnych, z wyjątkiem ubezpieczenia zdrowotnego. Natomiast od 1 stycznia 2023 r. już obie umowy zlecenia są oskładkowane, ponieważ umowa o pracę oraz pierwsza umowa cywilna (B) nie dają minimalnego wynagrodzenia 3490 zł. Tym samym wszystkie trzy umowy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym oraz zdrowotnemu.
przykład 4
Kilka umów o pracę
Osoba jest zatrudniona na podstawie dwóch umów o pracę w wymiarze czasu pracy każda po 1/4 etatu. Z obu tych umów nie osiągała w 2022 r. minimalnej krajowej. Wynagrodzenia miesięczne wynoszą odpowiednio 880 zł i 1000 zł. Od 1 stycznia 2023 r. zawarła również dwie umowy zlecenia (praca nie jest wykonywana na rzecz pracodawców). Z jednej z umów zlecenia otrzymuje wynagrodzenie godzinowe 25 zł, a z drugiej miesięczne 700 zł. W styczniu 2023 r. wynagrodzenie z godzinowej umowy zlecenia wyniosło 1600 zł. W styczniu 2023 r. osoba ta podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom z obu umów o pracę (łączna podstawa 1880 zł) oraz z obu umów zleceń. Przy takich zarobkach w 2022 r. podlegałaby ubezpieczeniom społecznym tylko z jednej umowy zlecenia (godzinowej), poza umową o pracę.
przykład 5
Także z firmy
Osoba prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą od 1 stycznia 2023 r. Z tytułu działalności rozlicza preferencyjne składki za każdy miesiąc od podstawy wymiaru składek w wysokości 30 proc. minimalnego wynagrodzenia (1047 zł). Od 1 lutego 2023 r. wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia. Przychód z tytułu wykonywania umowy w każdym miesiącu wynosi 1900 zł. Osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów. ©℗
Podstawa prawna
• art. 9 ust. 1a, ust. 2a, ust. 2c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2707)
• art. 82 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2561; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2140)
