Nowelizacja, tj. ustawa z 13 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, przede wszystkim ustanawia zasadę, że rolnicza emerytura podstawowa wynosi 90 proc. minimalnej emerytury powszechnej. Obecnie emerytura podstawowa (od 1 marca 2022 r. wynosi ona 1084,58 zł) jest znacząco niższa od minimalnej emerytury (od 1 marca 2022 r. wynosi 1338,44 zł). Po zmianach różnica ta będzie mniejsza, gdyż podstawowa emerytura rolnicza będzie więc powiązana ściśle z emeryturą powszechną. Z ustawy ulega też wykreśleniu art. 48a, który dotychczas ustanawiał zasady waloryzowania świadczeń rolniczych.
Trzeba zauważyć, że emerytura podstawowa, określona w przepisach rolniczych, nie jest tym samym co emerytura minimalna określona w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Emerytura podstawowa służy do obliczenia właściwej emerytury rolniczej. Zgodnie bowiem z art. 24 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników emerytura rolnicza składa się z części składkowej i części uzupełniającej, ustalonych zgodnie z art. 25 i 26. Dla każdej z tych części ustala się wskaźnik wymiaru. Jak wynika z art. 25 ust. 1 ww. aktu prawnego część składkową ustala się, przyjmując po 1 proc. emerytury podstawowej za każdy rok podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, z uwzględnieniem kilku reguł szczególnych. Zgodnie z ogólną zaś zasadą wynikającą z art. 26 ust. 1 ustawy część uzupełniająca wynosi 95 proc. emerytury podstawowej (mają tu jeszcze zastosowanie zasady szczególne).
!Nowelizacja wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem zmian powiązanych z waloryzacją świadczeń, które wejdą w życie 1 marca 2023 r.
Z powiązania waloryzacji emerytury powszechnej z emeryturą podstawową wynika także konieczność zmiany art. 48 ustawy o ubezpieczeniu rolników, dotyczącego ustalenia wysokości świadczenia. Nowelizacja dodaje do tego artykułu porządkujący ust. 4 i 5. Zgodnie z nowo dodanym ust. 4 w przypadku zmiany wysokości emerytury podstawowej, spowodowanej waloryzacją świadczenie, którego wysokość jest ustalona za pomocą wskaźnika wymiaru (może to być np. renta rolnicza), świadczenie to wypłaca się w zmienionej wysokości, z uwzględnieniem terminów tej waloryzacji. O zmianie wysokości tego świadczenia zawiadamia się uprawnionego. Jeśli po zmianach jest ono niższe od najniższej powszechnej emerytury, odpowiednio stosuje się zasady określone w art. 48 ust. 2a-2b ustawy.

Sześć miesięcy na wydanie decyzji

Nowelizacja wprowadza także specjalny dodatek do emerytury dla rolników, którzy byli zobowiązani do opłacania dodatkowej składki. Chodzi o składkę określoną w art. 17 ust. 2 oraz ust. 4 ustawy rolniczej. Zgodnie z art. 17 ust. 1 składka miesięczna za każdego ubezpieczonego wynosi 10 proc. emerytury podstawowej, jednak za ubezpieczonego, o którym mowa w art. 5a, składka wynosi dwukrotność tej kwoty (ust. 2). Zgodnie z przywołanym art. 5a ustawy rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej trzy lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy prowadzeniu tej działalności, jeżeli spełnia jednocześnie następujące warunki:
  • złoży w KRUS oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy tej działalności;
  • jednocześnie nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym, obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub w dziale specjalnym;
  • nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym;
  • nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;
  • kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie przekracza aktualnego limitu.
Druga grupa zobowiązanych do opłacania większej składki niż standardowa została określona w art. 17 ust. 4 ustawy rolniczej. Zgodnie z nim rolnik, którego gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 50 ha przeliczeniowych, opłaca dodatkową składkę miesięczną w wysokości:
  • 12 proc. emerytury podstawowej - w przypadku gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych do 100 ha przeliczeniowych;
  • 24 proc. emerytury podstawowej - w przypadku gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 100 ha przeliczeniowych do 150 ha przeliczeniowych;
  • 36 proc. emerytury podstawowej - w przypadku gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 150 ha przeliczeniowych do 300 ha przeliczeniowych;
  • 48 proc. emerytury podstawowej - w przypadku gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 300 ha przeliczenio wych.
Po wejściu w życie nowelizacji te dwie grupy rolników będą miały prawo do dodatku do emerytury rolniczej w wysokości 0,5 proc. emerytury podstawowej za każdy rok opłacania takiej składki (nowo dodany art. 27a ustawy).
Jak wskazują autorzy projektu, dodanie art. 27a jest odpowiedzią na postulaty zgłaszane przez rolników i organizacje rolnicze, których zdaniem krzywdzące jest to, że osoby opłacające podwójną lub dodatkową składkę nie uzyskują z tego tytułu rekompensaty podczas ustalania prawa do emerytury rolniczej.
Ustalenie prawa do dodatku następowało będzie decyzją prezesa KRUS. Dodatek ten będzie waloryzowany co roku, ponieważ - jak już zostało to wskazane wyżej - jego wysokość została powiązana z emeryturą podstawową, której wysokość zależy od wysokości emerytury powszechnej.

Kto na rehabilitację

Nowelizacja precyzuje także krąg uprawnionych do skierowania na rehabilitację leczniczą. Potrzeba doprecyzowania ma swoje źródło w poprzedniej nowelizacji (ustawa z 28 kwietnia 2022 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników; Dz.U. poz. 1155), która wprowadziła zmianę w art. 64 polegającą na przeniesieniu z aktu wykonawczego do ustawy przepisów dotyczących warunków kierowania przez KRUS na rehabilitację leczniczą. Jak wskazują w uzasadnieniu autorzy omawianej nowelizacji, do czasu wejścia w życie poprzedniej nowelizacji na rehabilitację leczniczą były kierowane dzieci, jeżeli były w wieku uprawniającym do renty rodzinnej. Doprecyzowano zatem art. 64 ust. 3 pkt 4 ustawy, z którego wynika, że na rehabilitację mogą być skierowane osoby uprawnione do renty rodzinnej, o których mowa w art. 29 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy, a więc:
  • dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;
  • przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka.
Prawa tego nie mają zatem osoby określone w pkt 3 i 4, tj. małżonek (wdowa, wdowiec) oraz rodzice. Zgodnie jednak z art. 2 nowelizacji, jeśli małżonek lub rodzice przed dniem wejścia w życie nowych przepisów uzyskały prawomocne orzeczenie lekarza rzeczoznawcy KRUS lub orzeczenie komisji lekarskiej KRUS, wydane w postępowaniu orzeczniczym dla ustalenia prawa do świadczenia z ubezpieczenia społecznego rolników, zawierające wskazania do rehabilitacji leczniczej, mogą skorzystać z rehabilitacji leczniczej po dniu wejścia w życie nowych ustawy, jeżeli to orzeczenie albo ten wniosek zostaną pozytywnie zaopiniowane przez lekarza regionalnego inspektora orzecznictwa lekarskiego KRUS.

Przepisy przejściowe

Warto zwrócić uwagę także na przepisy przejściowe. Zgodnie z art. 3 nowelizacji do spraw o ustalenie prawa do emerytury rolniczej i jej indywidualnego wymiaru wszczętych i niezakończonych ostateczną decyzją przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. Z kolei zgodnie z art. 4 nowelizacji osobom, którym przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ustalono prawo do emerytury rolniczej, dodatek, o którym mowa w dodanym do ustawy art. 27a, przysługuje od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Ustalenie prawa do dodatku osobom nastąpi w terminie sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Tak długi okres czekania na decyzję w sprawie dodatku może dziwić, ale - jak wyjaśniają w uzasadnieniu autorzy projektu - organ rentowy nie posiada w bazie danych szczegółowych informacji na temat osób opłacających w przeszłości składki, z tytułu których będzie przysługiwał dodatek do emerytury rolniczej. Co prawda posiada informacje o osobach opłacających składki, z tytułu których będzie przysługiwał dodatek do emerytury rolniczej, niemniej jednak dane te są umieszczone w systemie informatycznym obsługującym osoby ubezpieczone i nie ma możliwości automatycznego ich przeniesienia do systemu obsługującego przyznawanie i wypłatę świadczeń emerytalno-rentowych.
Nowelizacja wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem zmian powiązanych z waloryzacją świadczeń, które wejdą w życie 1 marca 2023 r.©℗
Podstawa prawna
•art. 24-26 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 208)
•ustawa z 13 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników - ustawa oczekuje na podpis prezydenta

poleca