ZUS wydał niekorzystną dla mnie decyzję. Złożyłem odwołanie napisane przez profesjonalnego pełnomocnika. ZUS zmienił swoją decyzję i uznał swój błąd. Nie chce jednak zwrócić kosztów zastępstwa procesowego, a ja przecież poniosłem koszty wynagrodzenia pełnomocnika. Czy ZUS ma rację?

Odpowiadając na to pytanie, trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę, że zastępstwo procesowe to reprezentowanie interesów klienta przed sądem przez radcę prawnego lub adwokata. W przedstawionym stanie faktycznym odwołanie nie zostało przekazane przez organ rentowy do sądu, bo decyzja została zmieniona przez ZUS w ramach samokontroli. ZUS ma bowiem prawo weryfikować swoje decyzje i nie przekazywać ich do sądu. Jeżeli uzna odwołanie za słuszne w całości, to może zmienić lub uchylić zaskarżoną decyzję niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wniesienia odwołania. W takim przypadku odwołaniu nie nadaje się dalszego biegu (art. 83 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dalej: ustawa systemowa).
Przepisy dotyczące procedury postępowania w sprawach cywilnych odnoszą się do spraw zawisłych przed sądem, a w rozpatrywanym stanie faktycznym sprawie nie został nadany dalszy bieg. Zarówno w orzecznictwie, jak i w literaturze wyjaśniona została kwestia dotycząca momentu zainicjowania sporu sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (vide: postanowienie Sądu Okręgowego w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 30 stycznia 2020 r., sygn. akt VIII Uz 5/19; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 21 maja 2013 r., sygn. akt III AUa 1605/12, wyrok SA w Poznaniu z 24 września 2015 r., sygn. akt III AUa 2130/14, monografia „Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych. Pojęcie oraz właściwości postępowań przedsądowych i ochrony cywilnosądowej”, LEX 2011). Wskazano, że odwołanie do sądu właściwego przekazuje organ rentowy zgodnie z treścią art. 4779 par. 2 kodeksu postępowania cywilnego i spór przed sądem dopiero w momencie przekazania treści odwołania oraz akt sprawy staje się sporem sądowym, w którym obowiązują przepisy tego kodeksu.
Należy zwrócić też uwagę, że zgodnie z ujętą w art. 6 kodeksu postępowania administracyjnego zasadą praworządności organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa. Ponadto wszelkie działania podmiotów wykonujących władzę publiczną powinny być oparte na wyrażonej w art. 7 Konstytucji RP zasadzie legalności, zgodnie z którą organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, a podstawa prawna ich działania musi być konkretna, jednoznaczna i precyzyjna.
Zgodnie zaś z art. 66 ust. 1 ustawy systemowej ZUS ma status państwowej jednostki organizacyjnej posiadającej osobowość prawną. Na podstawie art. 66 ust. 4 ustawy systemowej w zakresie prowadzonej działalności zakładowi przysługują środki prawne właściwe organom administracji publicznej. W zakresie swoich zadań ZUS korzysta więc z uprawnień władczych i sprawuje władzę publiczną.
Przepisy nie przewidują jednak zwracania kosztów poniesionych przez odwołującego, który zlecił przygotowanie odwołania profesjonalnemu pełnomocnikowi, a odwołanie to zostało uwzględnione przez ZUS. Skoro sprawa nie została przekazana do sądu, to nie ma podstaw do zwrotu kosztów „zastępstwa procesowego”. ©℗
Podstawa prawna
•art. 66 i art. 83 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2476)
•art. 6 ustawy z 14 czerwca 1960 r. ‒ Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2000)
•art. 4779 par. 2 ustawy z 17 listopada 1964 r. ‒ Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2180)