Odpowiadając na to pytanie, trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę, że zastępstwo procesowe to reprezentowanie interesów klienta przed sądem przez radcę prawnego lub adwokata. W przedstawionym stanie faktycznym odwołanie nie zostało przekazane przez organ rentowy do sądu, bo decyzja została zmieniona przez ZUS w ramach samokontroli. ZUS ma bowiem prawo weryfikować swoje decyzje i nie przekazywać ich do sądu. Jeżeli uzna odwołanie za słuszne w całości, to może zmienić lub uchylić zaskarżoną decyzję niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wniesienia odwołania. W takim przypadku odwołaniu nie nadaje się dalszego biegu (art. 83 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dalej: ustawa systemowa).
Przepisy dotyczące procedury postępowania w sprawach cywilnych odnoszą się do spraw zawisłych przed sądem, a w rozpatrywanym stanie faktycznym sprawie nie został nadany dalszy bieg. Zarówno w orzecznictwie, jak i w literaturze wyjaśniona została kwestia dotycząca momentu zainicjowania sporu sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (vide: postanowienie Sądu Okręgowego w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 30 stycznia 2020 r., sygn. akt VIII Uz 5/19; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 21 maja 2013 r., sygn. akt III AUa 1605/12, wyrok SA w Poznaniu z 24 września 2015 r., sygn. akt III AUa 2130/14, monografia „Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych. Pojęcie oraz właściwości postępowań przedsądowych i ochrony cywilnosądowej”, LEX 2011). Wskazano, że odwołanie do sądu właściwego przekazuje organ rentowy zgodnie z treścią art. 4779 par. 2 kodeksu postępowania cywilnego i spór przed sądem dopiero w momencie przekazania treści odwołania oraz akt sprawy staje się sporem sądowym, w którym obowiązują przepisy tego kodeksu.
Należy zwrócić też uwagę, że zgodnie z ujętą w art. 6 kodeksu postępowania administracyjnego zasadą praworządności organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa. Ponadto wszelkie działania podmiotów wykonujących władzę publiczną powinny być oparte na wyrażonej w art. 7 Konstytucji RP zasadzie legalności, zgodnie z którą organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, a podstawa prawna ich działania musi być konkretna, jednoznaczna i precyzyjna.
Zgodnie zaś z art. 66 ust. 1 ustawy systemowej ZUS ma status państwowej jednostki organizacyjnej posiadającej osobowość prawną. Na podstawie art. 66 ust. 4 ustawy systemowej w zakresie prowadzonej działalności zakładowi przysługują środki prawne właściwe organom administracji publicznej. W zakresie swoich zadań ZUS korzysta więc z uprawnień władczych i sprawuje władzę publiczną.
Przepisy nie przewidują jednak zwracania kosztów poniesionych przez odwołującego, który zlecił przygotowanie odwołania profesjonalnemu pełnomocnikowi, a odwołanie to zostało uwzględnione przez ZUS. Skoro sprawa nie została przekazana do sądu, to nie ma podstaw do zwrotu kosztów „zastępstwa procesowego”. ©℗
Podstawa prawna
•art. 66 i art. 83 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2476)
•art. 6 ustawy z 14 czerwca 1960 r. ‒ Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2000)
•art. 4779 par. 2 ustawy z 17 listopada 1964 r. ‒ Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2180)