Sprawa dotyczyła uprawnienia do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu doliczanego do emerytury dla ubezpieczonego, zatrudnionego wcześniej na kolei. O świadczenie to starał się były maszynista, który pracował w Polskich Kolejach Państwowych oraz później w spółkach utworzonych na bazie PKP od 1974 r. Wcześniejszą emeryturę uzyskał w 2016 r. wraz z deputatem węglowym. Zgodnie bowiem z art. 74 ustawy o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2542) prawo do deputatu przysługuje pracownikom pracującym na kolei, a także byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia nabyli emeryturę lub rentę. Decydujące znaczenie ma ustalenie, czy wnioskodawcy przysługiwało prawo do deputatu węglowego w okresie zatrudnienia na kolei oraz czy nabycie prawa do emerytury nastąpiło na podstawie zatrudnienia wykonywanego na kolei. Gdy były kolejarz przechodził ostatecznie na emeryturę w grudniu 2020 r. (już na podstawie ogólnych przepisów emerytalnych), ZUS przyznał mu to świadczenie, ale z pominięciem wspomnianego ekwiwalentu pieniężnego za deputat. Stwierdził bowiem, że równowartość deputatu można przyznać emerytowi tylko pod warunkiem, że pracował na kolei bezpośrednio przed przejściem na emeryturę i posiadał prawo do tego świadczenia.
Były kolejarz odwołał się od tej decyzji i w sądzie I instancji uzyskał korzystne orzeczenie – deputat został mu przyznany. ZUS jednak odwołał się od tego orzeczenia, sąd apelacyjny zaś powziął poważne wątpliwości co do postawy rozstrzygnięcia I instancji. Kwestią problematyczną było to, czy pobieranie emerytury z art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504 ze zm.) wyłącza możliwość nabycia przez byłego pracownika kolejowego prawa do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego, o którym mowa w art. 74 ustawy o komercjalizacji PKP. Sąd II instancji wskazał, że przesłanką ustalenia prawa do tej emerytury jest wyłącznie osiągnięcie przez ubezpieczonego wieku emerytalnego, a praca na kolei nie ma tu znaczenia prawnego, co stawia pod znakiem zapytania możliwość wypłaty takiego świadczenia dla emerytowanego kolejarza, który przeszedł na emeryturę zgodnie z przepisami ogólnymi. Problem ten przedstawiono do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
SN w odpowiedzi wydał uchwałę, w której orzekł, że pobieranie emerytury z art. 24 ustawy emerytalnej wyłącza możliwość nabycia przez byłego pracownika kolejowego prawa do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego, gdyż taka emerytura nie jest emeryturą „powstałą” z tytułu jakiegokolwiek zatrudnienia (w tym dającego prawo do deputatu węglowego), ale przysługującą w związku z osiągnięciem określonego wieku. Tym samym przejście przez kolejarza na emeryturę na zasadach ogólnych pozbawia go deputatu węglowego, świadczenie to przysługuje zatem tylko pobierającym emerytury wcześniejsze lub kolejowe. ©℗
ORZECZNICTWO
Uchwała Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2022 r., sygn. akt III UZP 7/22 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia