odpowiedź

Najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne można obniżyć proporcjonalnie do okresu wykonywania w październiku działalności gospodarczej. Nie ma natomiast możliwości obniżenia podstawy wymiaru składki zdrowotnej. [ramka]
Ile do zapłaty
Przedsiębiorca korzysta z małego ZUS plus i na 2022 r. wyliczył swoją najniższą podstawę wymiaru składek społecznych w wysokości 1479,45 zł. W październiku br. chorował przez 11 dni, mając prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia dobrowolnego. Jednak od kilku miesięcy deklaruje i opłaca składki społeczne od wyższej podstawy wynoszącej 1800 zł. Różnica między najniższą a zadeklarowaną kwotą podstawy wynosi 320,55 zł (1800 zł – 1479,45 zł).
Zatem, za październik 2022 r. może wyliczyć swoją podstawę w następujący sposób:
1479,45 zł : 31 (liczba dni miesiąca) = 47,724193 zł
47,724193 zł × 20 dni (liczba dni podlegania ubezpieczeniom – „niechorobowych”) = 954,48386 zł; po zaokrągleniu 954,48 zł
954,48 zł + 320,55 zł = 1275,03 zł
Przedsiębiorca może więc opłacić składki społeczne za październik br. w wysokości 1275,03 zł.
Czytelnik opłaca miesięczne składki zdrowotne od kwoty wynoszącej 6221,04 zł, tj. 100 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku w IV kwartale 2021 r. Mimo choroby trwającej w październiku przez 11 dni za ten miesiąc musi zapłacić składkę w wysokości 559,89 zł (6221,04 zł × 9 proc.). ©℗

Zasady ogólne

Zgodnie z ogólną regułą osoba prowadząca pozarolniczą działalność podlega z tego tytułu obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz zdrowotnemu. Natomiast do ubezpieczenia chorobowego może przystąpić dobrowolnie, na swój wniosek. Podstawę wymiaru składek społecznych stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego na dany rok kalendarzowy. Podstawa w nowej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku. W 2022 r. jest to 3553,20 zł.
Jednak osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą po spełnieniu odpowiednich warunków mogą korzystać z ulg polegających na opłacaniu składek społecznych od niższej podstawy niż ta ustawowa minimalna z działalności. Taką ulgą jest możliwość opłacania składek od preferencyjnej podstawy wymiaru stanowiącej 30 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz mały ZUS plus.
Z tej ostatniej ulgi mogą skorzystać również przedsiębiorcy opłacający podatek dochodowy od osób fizycznych w formie zryczałtowanej (ryczałt od przychodów ewidencjonowanych). Podstawę wymiaru ustala się na dany rok kalendarzowy na bazie przeciętnego miesięcznego dochodu (w przypadku ryczałtu – przychodu) z działalności, uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. Podstawa wymiaru składek tak wyznaczona nie może jednak przekroczyć 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia i nie może być niższa niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku.
Oczywiście ubezpieczony, który korzysta z małego ZUS plus, może zadeklarować jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe kwotę wyższą niż podstawa wymiaru wymienionych składek ustalona zgodnie z art. 18c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa).

Zmniejszanie najniższej podstawy

Zgodnie natomiast z art. 18 ust. 9 ustawy systemowej za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu.
Powyższe zasady zmniejszania najniższej podstawy wymiaru składek stosuje się odpowiednio w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku.
Należy tu podkreślić wyrażenie „najniższa” podstawa wymiaru składek. Jak wynika z wyjaśnień ZUS, zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 11 lipca 2019 r., sygn. akt III UZP 1/19, proporcjonalnemu zmniejszeniu ulega kwota najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez względu na jej wysokość zadeklarowaną przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność. Dlatego też, jeśli przedsiębiorca zadeklaruje wyższą podstawę wymiaru składek od najniższej i np. ma prawo do zasiłku chorobowego, może pomniejszyć tylko tę część podstawy, która odpowiada wysokości najniższej obowiązującej go podstawy, tj.;
  • 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego,
  • 30 proc. minimalnego wynagrodzenia,
  • indywidualnie ustalonej podstawy w ramach małego ZUS plus.
Aby obliczyć obniżoną podstawę, należy:
  • podzielić kwotę najniższej podstawy miesięcznej przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca,
  • pomnożyć wynik przez liczbę dni ubezpieczenia,
  • dodać różnicę między zadeklarowaną podstawą a najniższą podstawą przed pomniejszeniem.
Przy czynności pomniejszania podstawy należy pamiętać, by nie zaokrąglać wyniku dzielenia. Nie ma znaczenia, ile miejsc po przecinku wskazuje użyta maszyna licząca. Wynik dzielenia trzeba pomnożyć w całości. Dopiero po przemnożeniu można zaokrąglić ustaloną podstawę do pełnych groszy, przyjmując przy tym, że przy zaokrąglaniu uwzględnia się trzecie miejsce po przecinku. Obliczoną podstawę zaokrągla się do pełnych groszy w górę – jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 50 gr, albo w dół – jeżeli końcówka jest niższa od 50 gr.
Opisaną zasadę zmniejszania najniższej podstawy wymiaru składek stosuje się nie tylko w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu osoba spełnia warunki do przyznania zasiłku, lecz także w razie podjęcia/zakończenia działalności w trakcie miesiąca.

Zdrowotna niezmienna

Od 1 stycznia 2022 r. podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu działalności gospodarczej nie jest już zryczałtowana, lecz ustalana indywidualnie przez każdego przedsiębiorcę w zależności od formy opodatkowania podatkiem dochodowym. Za każdy miesiąc podlegania ubezpieczeniu przedsiębiorca będący na ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych wpłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne od miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, którą stanowi:
  • 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, jeżeli przychody z działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne osiągnięte od początku roku kalendarzowego nie przekroczyły kwoty 60 000 zł;
  • 100 proc. powyższej kwoty, jeżeli przychody z działalności gospodarczej osiągnięte od początku roku kalendarzowego przekroczyły kwotę 60 000 zł i nie przekroczyły kwoty 300 000 zł;
  • 180 proc. powyższej kwoty, jeżeli przychody z działalności gospodarczej osiągnięte od początku roku kalendarzowego przekroczyły kwotę 300 000 zł.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9 proc. podstawy wymiaru (z wyjątkiem działalności opodatkowanej podatkiem liniowym). Poza tym jest miesięczna i niepodzielna. A to oznacza, że przedsiębiorca nie może jej pomniejszyć:
  • proporcjonalnie do liczby dni, kiedy podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu w danym miesiącu kalendarzowym;
  • za okresy, kiedy pobiera zasiłki przyznane na podstawie przepisów o ubezpieczeniu chorobowym i wypadkowym; gdy pobiera zasiłek chorobowy za cały miesiąc lub jego część, składkę na ubezpieczenie zdrowotne i tak opłaca za ten miesiąc w pełnej wysokości;
  • za okresy, w których pobiera zasiłek macierzyński z ubezpieczenia z tytułu pozarolniczej działalności. ©℗
Podstawa prawna
•art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6 pkt 1, art. 18 ust. 10, art. 18c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185)
•art. 79, art. 81 ust. 2f ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2180)
•ustawa z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1993; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2180)