• Kiedy pracodawca będzie musiał opłacać składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, a kiedy na Fundusz Pracy
  • Dlaczego nie można złożyć korekty, gdy zleceniobiorca dopiero po jakimś czasie podejmie decyzję o podleganiu dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu
  • Czy rezygnacja z wcześniejszej emerytury daje prawo do skorzystania z rekompensaty będącej dodatkiem do kapitału początkowego
Zatrudniamy pracownika na pół etatu, który będzie otrzymywał wynagrodzenie poniżej minimalnego. Czy należy opłacać za niego składki za Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych?
Przesłanki opłacania składek na FP i FGŚP są podobne, ale nie takie same. Może więc się zdarzyć, że za pracownika należy opłacać składkę tylko na jeden z tych funduszy. Zgodnie z ogólną zasadą składki na te fundusze opłaca się m.in. za pracowników. Jak stanowi art. 10 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych (dalej: u.o.r.p.), w razie niewypłacalności pracodawcy pracownikiem jest osoba fizyczna, która zgodnie z przepisami polskiego prawa spełnia jedną z poniższych przesłanek:
  • pozostaje z pracodawcą w stosunku pracy;
  • jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę nakładczą;
  • wykonuje pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
  • wykonuje pracę zarobkową na podstawie innej niż stosunek pracy na rzecz pracodawcy będącego rolniczą spółdzielnią produkcyjną, spółdzielnią kółek rolniczych lub inną spółdzielnią zajmującą się produkcją rolną;
oraz podlega z tego tytułu obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, z wyjątkiem pomocy domowej zatrudnionej przez osobę fizyczną.
Zgodnie z art. 9a u.o.r.p. pracodawca nie opłaca składek na FGŚP za pracowników powracających z urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu wychowawczego w okresie 36 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po powrocie z urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu wychowawczego. Z kolei art. 9b stanowi, że składek tych także się nie opłaca – przez okres 12 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po zawarciu umowy o pracę – za osoby zatrudnione, które ukończyły 50. rok życia i w okresie 30 dni przed zatrudnieniem pozostawały w ewidencji bezrobotnych powiatowego urzędu pracy. Składek na FGŚP nie opłaca się również za pracowników, którzy osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn (art. 9b u.o.r.p.). Pracodawca nie odprowadza też ww. składek przez 12 miesięcy, liczonych od pierwszego miesiąca po zawarciu umowy o pracę, za skierowanych zatrudnionych bezrobotnych, którzy nie ukończyli 30. roku życia.
Zgodnie zaś z art. 104 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy obowiązkowe składki na Fundusz Pracy, ustalone od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia rocznego składek wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę opłacają m.in. pracodawcy za pracowników. Podobnie jak składki na FGŚP także te na FP nie są opłacane:
  • za zatrudnionych pracowników powracających z urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu wychowawczego w okresie 36 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po powrocie z urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu wychowawczego;
  • przez okres 12 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po zawarciu umowy o pracę, za osoby zatrudnione, które ukończyły 50. rok życia i w okresie 30 dni przed zatrudnieniem pozostawały w ewidencji bezrobotnych powiatowego urzędu pracy;
  • za osoby, które osiągnęły wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn.
  • przez okres 12 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po zawarciu umowy o pracę, za skierowanych zatrudnionych bezrobotnych, którzy nie ukończyli 30. roku życia.
Różnica między obowiązkami w opłacaniu składek na te fundusze polega więc m.in. na tym, że składka na FP jest należna, gdy wynagrodzenie w przeliczeniu na miesiąc jest nie niższe niż minimalne. W przypadku składki na FGŚP taki warunek nie istnieje. Dlatego też w opisywanym przypadku pracodawca będzie miał obowiązek opłacania składki na FGŚP, ale nie FP. ©℗
Podstawa prawna
• art. 9–10 ustawy z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 7)
• art. 104 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 690; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1561)
Od jakiegoś czasu pracuje u nas zleceniobiorca, który podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalno-rentowym. Po kilku miesiącach pracy osoba ta stwierdziła, że jednak chciałaby także podlegać ubezpieczeniu chorobowemu. W jaki sposób dokonać korekty? Jakie dokumenty złożyć?
W opisywanej sytuacji zleceniodawca nie powinien dokonywać korekty dokumentów. Zleceniobiorca nie może bowiem zmienić decyzji o podleganiu ubezpieczeniu chorobowemu za okres wsteczny. Tak wynika z przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z art. 14 ust. 1 tego aktu prawnego objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi albo chorobowym następuje od dnia wskazanego odpowiednio w zgłoszeniu do ubezpieczeń, jednak nie wcześniej niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w ZUS. Wyjątek stanowi sytuacja określona w ust. 1a, zgodnie z którym objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego w zgłoszeniu tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie określonym w art. 36 ust. 4, tj. w terminie siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia.
Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje:
  • od dnia wskazanego w zgłoszeniu wyrejestrowania, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone w ZUS;
  • od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.
Prowadzi to do wniosku, że skoro zleceniobiorca dopiero zdecydował się na podleganie ubezpieczeniu chorobowemu po kilku miesiącach od rozpoczęcia współpracy z przedsiębiorcą, to nie można go zgłosić do niego od początku wykonywania zlecenia. Zleceniodawca może zgłosić do ubezpieczenia chorobowego swojego zleceniobiorcę najwcześniej z dniem złożenia wniosku do ZUS. Nie można zatem dokonać korekty za okres wsteczny.
Problematyczna może być sytuacja, gdy zleceniobiorca, chcąc uzyskać świadczenia z ubezpieczenia chorobowego, stwierdzi przed ZUS, że złożył do zleceniodawcy wniosek o objęcie tym ubezpieczeniem, lecz zleceniodawca takiego zgłoszenia nie dokonał. Ale i w takim przypadku ZUS nie zgodzi się na dokonanie takiego wstecznego zgłoszenia, podejrzewając, że może chodzić jedynie o chęć otrzymania świadczeń. Nie można jednak wykluczyć, że w pewnych okolicznościach sąd mógłby uznać, iż zleceniobiorca podlega ubezpieczeniu chorobowemu wstecznie, od deklarowanej daty. ©℗
Podstawa prawna:
• art. 14 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił mi prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy uznał, że nie mam prawa do rekompensaty, gdyż nabyłem prawo do wcześniejszej emerytury. Tymczasem ja nie skorzystałem z prawa do pomostówki. Czy decyzja organu w tej sytuacji jest prawidłowa?
Jak wynika z art. 2 pkt ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Zgodnie z art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat. Nie przysługuje ona osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS (dalej: ustawa emerytalna). Ustalenie prawa do rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę. Nie jest to jednak świadczenie wypłacane uprawnionemu, ale dodatek do kapitału początkowego (jego powiększenie powoduje, że przyznana „zwykła” emerytura jest wyższa). Z kolei emerytura pomostowa przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:
  • urodził się po 31 grudnia 1948 r.;
  • ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;
  • osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;
  • ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5–9 i art. 11 ustawy emerytalnej, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;
  • przed 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32–33 ustawy emerytalnej;
  • po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.
Możliwość nabycia emerytury we wcześniejszym wieku przewiduje także ustawa emerytalna. Zgodnie z jej art. 184 taka emerytura przysługuje osobom, które legitymują się m.in. 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w dniu wejścia w życie tej ustawy (1 stycznia 1999 r.).
Zależność między prawem do emerytury pomostowej, emerytury wcześniejszej a rekompensaty wyjaśnia orzecznictwo. Jako przykład można wskazać na jedno z najnowszych orzeczeń, tj. postanowienie Sądu Najwyższego z 12 stycznia 2022 r., sygn. akt II USK 545/21. Sąd Najwyższy podkreślił w nim, że gramatyczna wykładnia ustawowej definicji rekompensaty jednoznacznie wskazuje, że świadczenie to dotyczy takich ubezpieczonych, którzy nie mogą nabyć prawa do emerytury pomostowej i którzy równocześnie utracili możliwość nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd zwrócił też uwagę na treść samej definicji rekompensaty zawartej w art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych. Otóż celem tego przepisu jest bowiem przyznanie odszkodowania za rzeczywistą utratę określonych uprawnień, co oznacza, że dotyczy tylko tych ubezpieczonych, którzy ze względu na niespełnienie choćby jednego ustawowego warunku (wieku, ogólnego stażu emerytalnego) nie mogli skorzystać z dotychczasowych regulacji i nabyć prawa do emerytury w wieku niższym niż powszechny wiek emerytalny, a także nie mogą skorzystać z regulacji nowych, przewidzianych ustawą o emeryturach pomostowych. Nie dotyczy to natomiast ubezpieczonych, którzy po spełnieniu wszystkich ustawowych warunków wcześniejszego przejścia na emeryturę nie zrealizowali tego uprawnienia. Jak podkreślił SN, rekompensata nie przysługuje również osobie, która z mocy prawa nabyła prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, chociażby nie złożyła wniosku o to świadczenie i nie uzyskała prawa do niego potwierdzonego decyzją organu rentowego.
Także więc w opisywanej sytuacji należy uznać, że ZUS wydał prawidłową decyzję. Skoro wnioskodawca spełniał warunki do otrzymania wcześniejszej emerytury, ale z niej nie skorzystał, to nie ma również prawa do otrzymania rekompensaty. ©℗
Podstawa prawna
• art. 2 pkt 5, art. 4 i art. 21 ustawy z 9 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1340; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1700)
• art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504)