Mój mąż prowadzi działalność gospodarczą, w której zatrudnia kilkanaście osób. W okresie luty‒maj 2022 r. firma zaczęła mieć kłopoty i powstały długi składkowe. W lipcu 2022 r. ustanowiliśmy notarialnie rozdzielność majątkową, aby ochronić majątek wspólny. Jednak w sierpniu ZUS doręczył nam decyzję o zadłużeniu nas obojga. Decyzja została nie tylko doręczona, lecz także wydana po tym, jak ustanowiliśmy rozdzielność majątkową. Czy ma to znaczenie dla mojej odpowiedzialności?
Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy odwołać się do przepisów ordynacji podatkowej. Zgodnie z jej art. 26 podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych należności. Zasada ta ma zastosowanie również do należności składkowych wobec ZUS. Znaczenie ma również art. 29 ordynacji podatkowej, z którego wynika, że w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność podatkowa (składkowa) obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka.
Do majątku wspólnego należą m.in. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków oraz dochody z majątku wspólnego i majątku osobistego każdego z małżonków. Oznacza to, że egzekucja zadłużenia może dotyczyć tych właśnie składników majątku. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Wspólność majątkowa może ustać, jak w opisywanym przypadku, wskutek umowy zawartej w formie aktu notarialnego. W przypadku, gdy zawarcie takiej umowy jest niemożliwe z ważnych powodów, każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Ponadto rozdzielność majątkowa powstaje z mocy prawa w razie ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków, jak również orzeczenia separacji.
Co jednak ważne, skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem:
- zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej,
- zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu,
- ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka,
- uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.
W orzecznictwie sądowym akcentuje się m.in., że zobowiązanie współmałżonka nie ma samodzielnego charakteru, a jego zakres każdorazowo wyznacza rozmiar długu małżonka-płatnika składek (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 15 maja 2019 r., sygn. akt III AUa 313/18). Z kolei w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 9 lipca 2020 r., sygn. akt III AUa 489/19 podano, że odpowiedzialność za zaległości składkowe małżonka w zakresie majątku wspólnego wynika z art. 29 w zw. z art. 26 ordynacji podatkowej i jest taka sama jak samego płatnika.
Ważne:Jeżeli zobowiązanie składkowe powstało przed datą zawarcia umowy o rozdzielności majątkowej, to egzekucja może zostać skierowana nie tylko do majątku odrębnego płatnika, lecz także do majątku wspólnego małżonków.
W kontekście podanego stanu faktycznego pomocne może być także stanowisko zawarte w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 28 listopada 2018 r., sygn. akt I SA/Lu 581/18. W orzeczeniu tym wskazano, że jeżeli zobowiązanie podatkowe powstało przed datą zawarcia umowy o rozdzielności majątkowej, to zgodnie z art. 29 par. 2 ordynacji podatkowej egzekucja może zostać skutecznie skierowana nie tylko do majątku odrębnego zobowiązanej, lecz także do majątku wspólnego małżonków (tj. tych składników, które majątek ten tworzyły przed zawarciem umowy o rozdzielności majątkowej). Bez znaczenia przy tym pozostaje, że decyzja w sprawie podatkowej została wydana po dacie ustanowienia rozdzielności majątkowej, jak też to, że po tej dacie wystawiono tytuł wykonawczy.
Mając na uwadze powyższe założenia, można stwierdzić, że w opisywanym przypadku decyzja ZUS jest prawidłowa. Przede wszystkim należy zauważyć, że do powstania długów składkowych doszło w okresie, gdy między małżonkami istniała wspólność małżeńska majątkowa. Dla odpowiedzialności małżonka nie ma znaczenia, że wydanie i doręczenie decyzji nastąpiło dopiero po ustanowieniu rozdzielności. Prowadzi to finalnie do wniosku, że małżonkowie posiadający majątek wspólny nabyty przed ustanowieniem rozdzielności współodpowiadają z tego majątku za długi składkowe wynikające z działalności męża jako płatnika składek. Nie ma znaczenia, czy i jak majątek ten został podzielony.
Podstawa prawna
• art. 26 i 29 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. ‒ Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1301)
• art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
• art. 31 par. 2, art. 52 par. 1, art. 54 par. 1 ustawy z 25 lutego 1964 r. ‒ Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359)
