Niedługo wyczerpię prawo do zasiłku chorobowego, który pobieram od kilku miesięcy. Leczenie jednak się przedłuża i wszystko wskazuje na to, że dopiero za kilka miesięcy będę całkowicie zdrowa. Tymczasem z końcem czerwca rozwiązaniu uległa moja umowa o pracę zawarta na czas określony. Czy mimo to będę mogła się ubiegać o świadczenie rehabilitacyjne?
Tak, osoba niezdolna do pracy może ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne, nawet gdy utraciła tytułu do ubezpieczenia chorobowego. Nie wynika to jednak wprost z brzmienia przepisów ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa). Z art. 18 ust. 1 tej ustawy wynika bowiem, że świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Przepis posługuje się wyrażeniem „ubezpieczony”, co prowadziłoby do wniosku, że chodzi o osobę podlegającą ubezpieczeniu chorobowemu. W przypadku bowiem analogicznego świadczenia, jakim jest zasiłek chorobowy, ustawa zasiłkowa w art. 7 stanowi wprost, że przysługuje on również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego. Warunkiem jest, aby niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:
- nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;
- nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego – w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.
W przypadku świadczenia rehabilitacyjnego podobnego przepisu nie ma. Nie ma również regulacji, która wprost stanowiłaby, że świadczenie rehabilitacyjne może być przyznane, jeśli jest wypłacane jako kontynuacja zasiłku chorobowego, do którego prawo powstało jeszcze w trakcie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Zakład Ubezpieczeń Społecznych jednak uznaje, że w takich przypadkach świadczenie rehabilitacyjne można przyznać. Co więcej, na stronie internetowej ZUS można znaleźć zakładkę, w jaki sposób się o nie ubiegać – organ radzi, aby wniosek złożyć w terminie co najmniej sześciu tygodni przed zakończeniem okresu pobierania zasiłku chorobowego. Jeżeli zostanie złożony później, może to spowodować jego rozpatrzenie już po zakończeniu pobierania zasiłku chorobowego. Do wniosku należy dołączyć formularz Z-10 (oświadczenie w związku z roszczeniem o wypłatę świadczenia rehabilitacyjnego), chyba że formularz był już składany, a okoliczności w nim wskazane nie uległy zmianie. Sam wniosek o świadczenie składany jest na formularzu ZNp-7, którego część II powinien wypełnić były płatnik składek (jak w opisywanym przypadku). Takim osobom świadczenie rehabilitacyjne będzie jednak wypłacał Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Decyduje lekarz orzecznik
Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, jednak nie dłużej niż przez 12 miesięcy. Wynosi ono 90 proc. podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy, a za pozostały okres 75 proc. tej podstawy. Natomiast jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży – będzie ono wynosiło 100 proc. ww. podstawy.
O tym, w jakim czasie wnioskodawca powinien odzyskać zdolność do pracy, stwierdza lekarz orzecznik ZUS. Przy czym od orzeczenia lekarza orzecznika można złożyć sprzeciw do komisji lekarskiej na zasadach takich, jak przy postępowaniu rentowym i orzekaniu o niezdolności do pracy. Orzeczenie lekarza orzecznika może być także zakwestionowane przez prezesa ZUS poprzez zgłoszenie zarzutu wadliwości. Natomiast niezakwestionowane orzeczenie lekarza lub orzeczenie komisji lekarskiej jest podstawą do wydania decyzji w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego. Należy jednak pamiętać, że mimo orzeczeń stwierdzających niezdolność do pracy ZUS odmówi świadczenia osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz do urlopu dla poratowania zdrowia, udzielonego na podstawie odrębnych przepisów. W tym przypadku za emeryturę lub rentę uważa się także prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej przyznane żołnierzom i funkcjonariuszom służb mundurowych (policji, Straży Granicznej itd.).
Przyznane prawo można stracić
Tak samo jak zasiłek chorobowy, tak i świadczenie rehabilitacyjne można stracić, jeśli zajdą okoliczności określone w art. 13 ust. 1 ustawy zasiłkowej, który ma w tym przypadku odpowiednie zastosowanie na mocy odesłania zawartego w art. 22 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z nim zasiłek chorobowy (świadczenie rehabilitacyjne) z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:
- ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy;
- kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby;
- nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia (w czasie tzw. okresu wyczekiwania wynoszącego 30 albo 90 dni);
- jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego;
- podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.
!W przypadku świadczenia rehabilitacyjnego nie ma przepisu, który wprost stanowiłby, że świadczenie przysługuje w sytuacji, gdy w dniu składania wniosku ubezpieczony nie posiada już tytułu do ubezpieczenia chorobowego.
Do świadczenia rehabilitacyjnego mają także zastosowanie art. 15 i art. 17 ustawy zasiłkowej. I tak nie będzie ono przysługiwało za cały okres niezdolności do pracy osobie, u której niezdolność ta spowodowana została w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez tego ubezpieczonego. O okolicznościach tych nie orzeka jednak ZUS, lecz sąd. Przy czym dopiero prawomocny wyrok sądu daje ZUS podstawę do odmowy prawa do zasiłku chorobowego, a później świadczenia rehabilitacyjnego.
Prawa do świadczenia rehabilitacyjnego zostanie pozbawiona także osoba wykonująca w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystująca zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. ©℗
Podstawa prawna
• art. 7, art. 13, art. 15, art. 17 i art. 18–22 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265)
