Nie. Opisana rekompensata nie podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych. Stanowi więc przychód, od którego pracodawca jako płatnik będzie obowiązany pobrać składki społeczne oraz zdrowotną.

Przychody i wyłączenia

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, chorobowe i wypadkowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Przepisy przewidują kilka wyjątków, takich jak: wynagrodzenie chorobowe, zasiłek z ubezpieczenia społecznego oraz przychody wyłączone z podstawy oskładkowania wymienione w par. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (dalej: rozporządzenie składkowe).
Warto dodać dla porządku, że w świetle powołanych przepisów podatkowych przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona. Ponadto za takie przychody uważa się również świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych świadczeń nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych.
Z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne są wyłączone m.in. odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu:
  • rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy,
  • nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia,
  • skrócenia okresu jej wypowiedzenia,
  • niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy.

Odprawy dobrowolne

Powyższe wyłączenie jest sformułowane w sposób ogólny, bez przytaczania żadnych konkretnych przepisów prawa pracy, na podstawie których takie świadczenie mogłoby zostać przyznane. Jedynie przykładowo wymieniono, że chodzi o rekompensaty, odprawy i odszkodowania. Przyjmuje się więc, że lista tego typu świadczeń wyłączonych z oskładkowania jest otwarta. Zwolnienie obejmuje więc nie tylko świadczenia, o których mowa w powszechnych przepisach prawa pracy (np. tzw. odprawa ekonomiczna z tytułu rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy z przyczyn jego niedotyczących), lecz także należności przysługujące na podstawie porozumień negocjowanych ze związkami zawodowymi na poziomie zakładu pracy lub indywidualnych porozumień zawieranych ze zwalnianymi pracownikami w ramach obowiązującej swobody zawierania umów. W prawie pracy oznacza ona dopuszczalność regulowania w dobrowolnych umowach wszystkich innych spraw, jeśli ich postanowienia nie stawiają pracowników w gorszej sytuacji niż przepisy powszechne.
Jednak zwolnienie składkowe dla rekompensat ma zastosowanie jedynie w przypadku, gdy ich wypłata pozostaje w bezpośrednim, nierozerwalnym związku z wygaśnięciem lub rozwiązanie, stosunku pracy. Innymi słowy, jedyną przyczyną wypłaty takiego świadczenia powinno być ustanie zatrudnienia, a nie inne okoliczności.
Odnosząc powyższe rozważania do opisywanej w pytaniu sytuacji, należy zauważyć, że rekompensata nie została ustanowiona jedynie w celu wynagrodzenia pracownikowi utraty pracy jako źródła zarobku, lecz przede wszystkim jako zabezpieczenie pracodawcy przed ewentualnymi roszczeniami ze stosunku pracy. Jest to raczej forma rozliczenia potencjalnych należności, jakie mogłyby pracownikowi przysługiwać za świadczoną dotychczas pracę. Pracodawca chce wypłacić rekompensatę, aby chronić swoje interesy. Trzeba więc uznać, że rozwiązanie stosunku pracy nie jest wyłączną przyczyną wypłaty tego świadczenia – jak uznał ZUS w decyzji z 24 czerwca 2022 r. (nr DI/100000/43/780/2022).
Ile do wypłaty w lipcu 2022 r.* ©℗
Elementy Kwota Sposób obliczenia
Wynagrodzenie 28 585 zł 5000 zł + 3585 zł + 20 000 zł
Składki na ubezpieczenia społeczne 3919,01 zł Podstawa wymiaru: 28 585 zł• składka emerytalna: 28 585 zł × 9,76 proc. = 2789,90 zł• składka rentowa: 28 585 zł × 1,5 proc. = 428,78 zł• składka chorobowa: 28 585 zł × 2,45 proc. = 700,33 złŁączna kwota składek: 3919,01 zł
Składka na ubezpieczeniezdrowotne‒ do zapłaty do ZUS 2219,94 zł Podstawa wymiaru: 24 665,99 zł [28 585 zł ‒ 3919,01 zł (składki na ubezpieczenia społeczne)]24 665,99 zł × 9 proc. = 2219,94 zł
Zaliczka na podatek dochodowy 2270 zł Przychód do opodatkowania: 25 585 zł• podstawa opodatkowania po zaokrągleniu do pełnych złotych: 21 416 zł [25 585 zł (przychód) – 250 zł (koszty uzyskania przychodów) ‒ 3919,01 zł (składki na ubezpieczenia społeczne)]• zaliczka do urzędu skarbowego – 2270 zł (po zaokrągleniu) (21 416 zł × 12 proc.) – 300 zł = 2269,92 zł
Kwota wynagrodzenia netto 17 176,05 zł 25 585 zł – (3919,01 zł – 2219,94 zł – 2270 zł)
* Przy założeniu, że pracownica ma prawo do zwykłych kosztów uzysku i złożyła oświadczenie PIT-2.

Rozliczenie pracownika

W opisywanej sytuacji rekompensata stanowi więc przychód ze stosunku pracy podlegający również opodatkowaniu PIT. Zwolnione z podatku są jedynie otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, z wyjątkiem m.in.:
  • określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
  • odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
  • odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
  • odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji.©℗
Podstawa prawna
•art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1115)
•art. 11, art. 12 ust. 1, art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1358)
•par. 1, par. 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 449)