Osoby aktywne zawodowo przed 1999 rokiem powinny wystąpić do ZUS o ustalenie wysokości kapitału początkowego. Także emeryci i renciści, którzy już pobierają świadczenia, mają możliwość zwiększenia wysokości swoich wypłat. Powinni ponownie złożyć wniosek.
Czy represjonowany stracił prawo do naliczenia kapitału?
Pan Witold po ukończeniu studiów rozpoczął pracę w 1980 r. Powstanie wolnych związków zawodowych Solidarność spowodowało, że czynnie się włączył w ich tworzenie w swoim zakładzie. Po wprowadzeniu stanu wojennego został internowany, a po ogłoszeniu amnestii nie mógł znaleźć zatrudnienia. Nie zaliczył tego okresu do stażu. – Czy z tego powodu będę miał niższe świadczenie – martwi się czytelnik.
Osoby walczące o demokratyczne państwo mają prawo uwzględnienia tego okresu przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego obliczanego za okres sprzed 1 stycznia 1999 r. W tym celu konieczne jest ponowne złożenie wniosku o rozliczenie okresów ubezpieczeniowych poprzedzających reformę systemu emerytalnego.
Aby okres represji został zaliczony jako nieskładkowy, niezbędne jest dostarczenie decyzji Szefa Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, który poświadczy, że powodem niewykonywania pracy przed 4 czerwca 1989 r. były represje polityczne. Natomiast jako okres składkowy jest zaliczany okres internowania na podstawie art. 42 dekretu z 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz.U. z 1981 r. nr 29 poz. 154).
W tym przypadku dowodem umożliwiającym doliczenie tego okresu do kapitału początkowego jest zaświadczenie wystawione przez IPN – Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, do którego zostały przekazane przez komendy policji dokumenty dotyczące internowania. Wpływ na zwiększenie przyszłej emerytury ma także doliczenie do stażu okresu osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski na mocy skazania albo bez wyroku po 31 grudnia 1956 r. za działalność polityczną. Niezbędne jest dostarczenie do ZUS zaświadczenia wydanego przez prezesa sądu wojewódzkiego, a od 1 stycznia 1999 r. – przez prezesa sądu okręgowego, na okoliczność potwierdzenia okresów osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia po 31 grudnia 1956 r. na mocy skazania z przyczyn politycznych. Natomiast okresy osadzenia w tych miejscach bez wyroku potwierdzał szef Urzędu Ochrony Państwa, a od 29 października 1999 r. potwierdza prezes Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. W przypadku osób, które wykonywały pracę na rzecz nielegalnych – w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989 r. instytucji – możliwe jest zaliczenie tego okresu do kapitału początkowego po dostarczeniu decyzji wydanej przez szefa Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych potwierdzającej taką działalność.
Podstawa prawna
Art. 5–6 oraz 173–178 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).
Czy ZUS policzy mi pracę za granicą
Pani Natalia, nauczycielka języka francuskiego, wyjechała w 1990 r. do pracy w jednym z krajów należących do Unii. Pracowała tam przez pełne trzy lata kalendarzowe. Zastanawia się, czy będzie mogła ten okres doliczyć do kapitału początkowego, jeśli wcześniej tego nie zrobiła.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru kapitału początkowego ZUS nie uwzględnia lat kalendarzowych, w których ubezpieczony przez cały rok kalendarzowy (liczony od 1 stycznia do 31 grudnia) podlegał ubezpieczeniu w kraju należącym do Unii Europejskiej, w państwach należących do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) lub państwie, z którym Polskę wiążą dwustronne umowy międzynarodowe w dziedzinie zabezpieczenia społecznego. Lata te pomija się przy określaniu stażu, z którego ustalana jest podstawa wymiaru kapitału początkowego. Nie ma przy tym znaczenia, czy z tytułu ubezpieczenia w krajach umownych wnioskodawca nabył albo nabędzie prawo do świadczenia z danego kraju. W takiej sytuacji podstawa wymiaru kapitału początkowego dla osoby, która wykazała wyżej wymienione okresy przebyte w innych państwach może być ustalona z kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych z okresu przed 1 stycznia 1999 r., z pominięciem pełnych lat kalendarzowych przebytych w państwie umownym lub z 20 lat kalendarzowych dowolnie wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu przypadających przed 1 stycznia 1999 r.
Możliwe jest także obliczenie kapitału początkowego z faktycznego okresu podlegania ubezpieczeniu osobie, która nie może udowodnić 10 kolejnych lat ubezpieczenia z powodu: wykazania pełnych lat kalendarzowych ubezpieczenia przebytych w państwach umownych, odbywania czynnej służby wojskowej lub pełnienia zastępczej służby wojskowej, korzystania z urlopu wychowawczego lub nauki w szkole wyższej.
Podstawa prawna
Art. 15–18, art. 173-177 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).
Czy matka dostanie wyższy kapitał
Pani Maryla, która rozpoczęła pracę w 1984 r., musiała ją przerwać z powodu urodzenia dziecka. Brak możliwości zapisania malucha do żłobka spowodował, że przez trzy lata korzystała z urlopu wychowawczego. – Czy teraz ten okres zostanie zaliczony do emerytury kapitałowej – pyta.
Do kapitału początkowego są zaliczane nie tylko czas zatrudnienia, ale także okresy nieskładkowe, kiedy nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Okresy nieskładkowe uwzględniane są co do zasady w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Ograniczeniu nie podlegają jednak okresy urlopów wychowawczych, urlopów bezpłatnych udzielonych na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych, a także okresy niewykonywania pracy z powodu opieki nad dzieckiem, np. przed podjęciem zatrudnienia albo w przerwie w zatrudnieniu (ubezpieczeniu).
Jeżeli przypadają one przed dniem nabycia prawa do renty (lub emerytury), mogą być uwzględnione przy obliczaniu kapitału początkowego w liczbie do 3 lat na każde dziecko w wieku do 4 lat. Okres ten zwiększa się o rok w przypadku sprawowania opieki nad bliźniakami lub większą liczbą dzieci urodzonych przy jednym porodzie – wówczas może wynosić 4 lata. Łącznie jednak nie może przekraczać 6 lat bez względu na liczbę dzieci. W razie, gdy opieka była sprawowana nad dzieckiem (lub dziećmi) szczególnej troski, na które przysługiwał zasiłek pielęgnacyjny, okres nieskładkowy jest dodatkowo zwiększany – do 3 lat na każde dziecko. Dla porównania matki zajmujące się dziećmi, które korzystały z przerwy w aktywności zawodowej, mają ten okres traktowany jako składkowy, bowiem budżet państwa sfinansował daninę na rzecz ZUS.
Podstawa prawna
Art. 173–178 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).
Czy ZUS uwzględni nowelizację ustawy emerytalnej
W 2003 r. pani Teresa dostarczyła do ZUS wszystkie dokumenty niezbędne do ustalenia wysokości kapitału początkowego. Od tamtej pory kilka razy uległy zmianie zasady jego obliczania. – Czy ZUS ma obowiązek uwzględnić zmiany przepisów i ponownie przeliczyć kapitał początkowy – pyta.
ZUS ma obowiązek ponownego przeliczenia wysokości kapitału początkowego. Może to nastąpić po nadesłaniu do ZUS nowych zaświadczeń o zatrudnieniu lub zaświadczeń potwierdzających wysokość wynagrodzenia.
Zakład musi raz jeszcze ustalić wysokość tego świadczenia osobom, którym – na podstawie wcześniejszych przepisów – okres sprawowania opieki nad dzieckiem (dziećmi) został ograniczony do 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Z możliwości przeliczenia mogą także skorzystać osoby urodzone przed 31 grudnia 1968 r., które z powodu nauki w szkole wyższej nie mogły udowodnić 10 kolejnych lat podlegania ubezpieczeniu społecznemu. Kapitał początkowy zostanie ponownie obliczony albo na ich wniosek zgłoszony w dowolnym czasie, albo z urzędu przy innej sposobności, np. przy rozpatrywaniu wniosku o ponowne obliczenie kapitału początkowego w związku np. z doliczeniem nieuwzględnionych dotychczas okresów składkowych lub okresów nieskładkowych (jeśli w aktach kapitału początkowego znajduje się dokumentacja pozwalająca na tę weryfikację) albo przy ustalaniu wysokości emerytury.
Po wszystkich zmianach przepisów możliwe jest także ponowne naliczenie kapitału z uwzględnieniem miesięcy i dni pominiętych przy ustalaniu go po raz pierwszy. Dodatkowo ubezpieczeni mają prawo do przeliczenia kapitału początkowego przez ustalenie podstawy wymiaru z uwzględnieniem zarobków z 10 kolejnych lat kalendarzowych sprzed 1 stycznia 1999 r., w tym w całości lub w części sprzed 1 stycznia 1980 r.
Możliwe jest także ponowne ustalenie podstawy wymiaru poprzez obliczenie według nowych zasad wskaźnika wysokości podstawy wymiaru z pierwszego roku ubezpieczenia, jeżeli rok ten został uwzględniony przy ustalaniu podstawy wymiaru. Z możliwości obliczenia dodatku do emerytury mogą także skorzystać osoby, którym obliczono kapitał początkowy, lecz nie ustalono podstawy wymiaru tego kapitału, bo pozostawały w ubezpieczeniu krócej niż przez rok kalendarzowy.
Podstawa prawna
Art. 173–178 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).